Η γλουτένη είναι μια πρωτεΐνη που βρίσκεται σε δημητριακά όπως το σιτάρι, το κριθάρι και τη σίκαλη.
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη γίνεται όλο και πιο γνωστή στο ευρύ κοινό. Ο αποκλεισμός της γλουτένης από το διαιτολόγιο γίνεται κυρίως από άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη, ενώ τα τελευταία χρόνια πολλά μέσα μαζικής ενημέρωσης και πολλά βιβλία ενοχοποιούν τη γλουτένη για αύξηση βάρους, έτσι πολλά άτομα την αποκλείουν από τη διατροφή τους πιστεύοντας ότι έτσι θα έχουν απώλεια βάρους.
Δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη)
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη ακλουθείται ως θεραπεία για τα άτομα με δυσανεξία στη γλουτένη (κοιλιοκάκη). Η κοιλιοκάκη είναι μια χρόνια, αυτοάνοση κληρονομική νόσος που προκαλείται από την δυσανεξία στη γλουτένη.
Η κατανάλωση τροφίμων με γλουτένη αλλά και τροφίμων που επιμολύνθηκαν με γλουτένη (π.χ. ένα τρόφιμο που ήρθε σε επαφή με τρόφιμο που περιέχει γλουτένη) στα άτομα με κοιλιοκάκη προκαλεί αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος, με αποτέλεσμα να προκαλείται βλάβη στον εσωτερικό χιτώνα του λεπτού εντέρου, οδηγώντας έτσι σε φλεγμονή, πρήξιμο, ερεθισμό και χρόνια φλεγμονή στο λεπτό έντερο.
Η βλάβη αυτή μπορεί να προκαλέσει δυσαπορρόφηση θρεπτικών συστατικών, οδηγώντας έτσι σε μειωμένο σωματικό βάρος, μειωμένη ανάπτυξη στα παιδιά, οστεοπόρωση και αναιμία.
Η διάγνωση της δυσανεξίας στη γλουτένη γίνεται μετά από εξειδικευμένες εξετάσεις οι οποίες γίνονται από γαστρεντερολόγο.
Υπερευαισθησία στη γλουτένη
Αποτελεί μια νέα κατηγορία ατόμων που ενώ αναφέρουν γαστρεντερικά προβλήματα έπειτα από κατανάλωση γλουτένης οι εξειδικευμένες εξετάσεις δεν δείχνουν δυσανεξία στη γλουτένη. Τα άτομα αυτά δεν έχουν αντίδραση του ανοσοποιητικού τους συστήματος και ούτε βλάβη στο λεπτό έντερο.
Τα συμπτώματα αφορούν μόνο κάποια γαστρεντερικά προβλήματα όπως φούσκωμα και διάρροια. Ο αποκλεισμός της γλουτένης από το διαιτολόγιο μπορεί να επιφέρει μείωση των γαστρεντερικών συμπτωμάτων.
Στην περίπτωση αυτή δε χρειάζεται να αποφεύγονται τρόφιμα με ίχνη γλουτένης, δηλαδή δεν πειράζει εάν ένα τρόφιμο χωρίς γλουτένη έρθει σε επαφή με κάποιο τρόφιμο που περιέχει γλουτένη.
Η διάγνωση της υπερευαισθησίας στη γλουτένη γίνεται μετά από εξειδικευμένες εξετάσεις οι οποίες γίνονται από γαστρεντερολόγο σε συνεργασία με Κλινικό Διαιτολόγο.
Σε καμία περίπτωση τα τεστ δυσανεξίας, βιοσυντονισμού, ηλεκτροσωματογραφήματα, κλπ δεν μπορούν να διαγνώσουν δυσανεξία ή υπερευαισθησία στη γλουτένη.
Απώλεια βάρους
Η δίαιτα χωρίς γλουτένη αποκλείει από τη διατροφή τρόφιμα όπως το ψωμί, τα μακαρόνια, το πλιγούρι, τα δημητριακά πρωινού από σιτάρι και κριθάρι και οτιδήποτε τρόφιμο περιέχει σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη.
Οι μέχρι τώρα επιστημονικές έρευνες που εξέτασαν την δίαιτα χωρίς γλουτένη στην απώλεια βάρους έγιναν σε άτομα με κοιλιοκάκη.
Οι περισσότερες έρευνες συμφωνούν στο ότι η έναρξη δίαιτας χωρίς γλουτένη στα άτομα με κοιλιοκάκη αυξάνει το σωματικό τους βάρος. Αυτό οφείλεται κυρίως στην καλύτερη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών από το λεπτό έντερο, αφού αποφεύγουν τη γλουτένη η οποία προκαλεί στα άτομα αυτά βλάβη στον εσωτερικό χιτώνα του λεπτού εντέρου.
Αν και δεν έχουν εξεταστεί τα αποτελέσματα της δίαιτας χωρίς γλουτένη σε άτομα που δεν έχουν δυσανεξία στη γλουτένη, η δίαιτα χωρίς γλουτένη δεν πρέπει να ακολουθείται ως μια μέθοδος απώλειας βάρους.
Πολλά τρόφιμα που δεν περιέχουν γλουτένη όπως είναι το ρύζι, το καλαμπόκι και τα παράγωγα τους, είναι τρόφιμα με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη.
Για παράδειγμα το ψωμί χωρίς γλουτένη σε σχέση με το ψωμί ολικής έχει πιο υψηλό γλυκαιμικό δείκτη. Οι δίαιτες με τρόφιμα υψηλού γλυκαιμικού δείκτη σχετίζονται με παχυσαρκία. Ακόμη τα πλείστα έτοιμα προϊόντα χωρίς γλουτένη είναι πλούσια σε θερμίδες και λίπη.
Συμπερασματικά, η δίαιτα χωρίς γλουτένη αλλά και τα προϊόντα χωρίς γλουτένη απευθύνονται αποκλειστικά σε άτομα με κοιλιοκάκη και σε άτομα με υπερευαισθησία στη γλουτένη.
Ο αποκλεισμός τη γλουτένης από άλλα άτομα πιθανό να επιφέρει ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, αύξηση σωματικού βάρους αλλά και πιθανή υπερευαισθησία σε κατανάλωση γλουτένης έπειτα από μακροχρόνια ακολουθία δίαιτας χωρίς γλουτένη
*Κώστας Νικολάου, Κλινικός Διαιτολόγος - διατροφολόγος BSc, MSc
Τηλέφωνο 99321810