Λάδι καρύδας:Τελικά αποτελεί υγιεινή επιλογή;

Σήμερα όλο και περισσότερος κόσμος ενδιαφέρεται για την υγιεινή διατροφή και το πως αυτή επηρεάζει την υγεία μας.

Συνεχώς αναζητάει τρόπους με τους οποίους μπορεί να βελτιώσει τη διατροφή του και τρόφιμα που συμβάλλουν προς την κατεύθυνση αυτή.

Έτσι στο λεξιλόγιό μας έννοιες όπως οι λεγόμενες «υπερτροφές» (superfoods) έχουν πλέον γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας.

Τα τελευταία χρόνια ένα εξωτικό προϊόν, το λάδι καρύδας, έχει γίνει αρκετά δημοφιλές και αποτελεί σημείο αναφοράς για μεγάλη μερίδα του κόσμου.

Παντού κάπου υπάρχει μια συνταγή όπου μέσα θα βρει κανείς με κάποιο τρόπο αυτό το προϊόν. Παράλληλα, τόσο οι «οπαδοί» της υγιεινής διατροφής, όσο και όσοι ενδιαφέρονται για βιολογικά και «αγνά» προϊόντα, έχουν μια ιδιαίτερη προτίμηση στο λάδι καρύδας και έχουν βαθιά πίστη στις ευεργετικές ιδιότητές του.
 
Πρόσφατα ερευνητικά δεδομένα δείχνουν ότι η πλειοψηφία του κοινού, μάλιστα σε ποσοστό άνω του 70%, πιστεύει πως το λάδι ή λίπος καρύδας είναι μια υγιεινή επιλογή.

Αντίθετα οι διατροφολόγοι που συμφωνούν με αυτόν τον ισχυρισμό είναι μόνο το 37%.

Σύμφωνα με τις αναφορές στα διάφορα μέσα, αυτή η ασυμφωνία μεταξύ του κοινού και των ειδικών φαντάζει παράδοξη.

Είναι όμως; Για να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα πρέπει πρώτα να δούμε τι είναι το λάδι καρύδας, για ποιο λόγο αναφέρεται ως υγιεινή επιλογή και τι τελικά ισχύει.
 
Το λάδι καρύδας εξάγεται από την σάρκα της καρύδας. Αποτελείται κυρίως από λίπος (τριγλυκερίδια) ενώ έχει και πολύ μικρές συνολικά ποσότητες από άλλα συστατικά (φωσφολιπίδια, τοκοφερόλες, στερόλες κ.α.).

Όσον αφορά το είδος του λίπους που υπάρχει στο λάδι καρύδας, αυτό αποτελείται κατά 82% από κορεσμένα λιπαρά οξέα.

Όπως σίγουρα θα έχετε διαβάσει ή ακούσει κάποια στιγμή, τα κορεσμένα λιπαρά οξέα, το οποία κατά βάση τα συναντούμε σε ζωικής προέλευσης τρόφιμα, έχουν «κακό» όνομα γιατί αυξάνουν τον κίνδυνο για καρδιαγγειακά νοσήματα.

Πως λοιπόν ένα τρόφιμο που έχει τόσα κορεσμένα έχει πείσει τόσο κόσμο ότι είναι υγιεινό; Θα ξετυλίξουμε το κουβάρι ώστε να λυθούν οι απορίες μια και καλή.
 
Γιατί το λάδι καρύδας θεωρείται από πολλούς υγιεινό;

Θα εστιάσουμε μόνο στα δύο κύρια σημεία για τα οποία το λάδι καρύδας πιστεύεται ότι είναι ευεργετικό για την υγεία.

Το πρώτο σημείο είναι ότι το λάδι καρύδας έχει υψηλή περιεκτικότητα σε τριγλυκερίδια με λιπαρά οξέα μέσης αλύσου (ΜCTs).

Αυτά θεωρούνται ευεργετικά τόσο γιατί απορροφώνται διαφορετικά από τα «κοινά» λιπαρά οξέα που καταναλώνουμε δηλ. τα λιπαρά οξέα μακράς αλύσου και μπορούν να χρησιμοποιηθούν άμεσα ως πηγή ενέργειας ενώ επίσης δεν αυξάνουν την χοληστερόλη.

Ταυτόχρονα, υπάρχουν έρευνες που δείχνουν ότι ενδεχομένως βοηθούν στον έλεγχο του βάρους.

Το δεύτερο σημείο-επιχείρημα υπέρ του ότι το λάδι καρύδας είναι υγιεινό, είναι ότι ενώ ανεβάζει την κακή χοληστερόλη (LDL) αυξάνει ταυτόχρονα και την καλή χοληστερόλη (HDL) και μάλιστα φαίνεται να το κάνει ελαφρώς σε μεγαλύτερο βαθμό με αποτέλεσμα να μειώνεται ο λόγος LDL/HDL το οποίο με τη σειρά του μειώνει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο.

Σύμφωνα με αυτά λοιπόν φαίνεται πως δικαίως ο κόσμος πιστεύει ότι πρόκειται για μια πολύ καλή επιλογή.

Τι συμβαίνει τελικά με το λάδι καρύδας;

Όπως αναφέρθηκε και πιο πάνω το λάδι καρύδας αποτελείται κατά 82% από κορεσμένα λιπαρά. Από αυτά περίπου το μισό είναι λαυρικό οξύ. Το λαυρικό οξύ με βάση τον αριθμό ανθράκων του αποτελεί ένα λιπαρό οξύ μέσης αλύσου.

Μέχρι εδώ όλα καλά. Το θέμα είναι όμως όχι τι είναι το λαυρικό με βάση τον αριθμό ανθράκων του αλλά το πως συμπεριφέρεται μεταβολικά. Και εδώ κρύβεται το μυστικό.

Το λαυρικό οξύ δεν απορροφάται όπως τα λιπαρά οξέα μέσης αλύσου αλλά το μεγαλύτερο μέρους του (άνω του 70%) απορροφάται όπως τα «κοινά» λιπαρά μακράς αλύσου και έτσι δεν παρουσιάζει τις δράσεις των MCT’s που αναφέρθηκαν παραπάνω.

Από την άλλη επειδή υπάρχουν και άλλα MCT’s στο λάδι καρύδας σε μικρότερη όμως περιεκτικότητα (περίπου 13-15%) αυτό δεν σημαίνει ότι έχει όλες αυτές τις ευεργετικές δράσεις που έχουν αναφερθεί. Όλη αυτή η παρανόηση με τα MCT’s και το λάδι καρύδας έχει προκύψει από μελέτες της Marie-Pierre St-Onge η οποία διεξήγαγε μελέτη που έδειξε ότι τα MCT’s μπορεί να αυξήσουν το ρυθμό του μεταβολισμού. Όμως, όπως η ίδια παραδέχεται σε πρόσφατη συνέντευξή της στο TIME, το πρόβλημα είναι ότι η έρευνά της έγινε με ένα ειδικά σχεδιασμένο λάδι που περιέχει 100% MCT’s.

H ίδια ερευνήτρια, δημοσίευσε πρόσφατα μια νέα μελέτη που δείχνει ότι μικρότερες δόσεις MCT’s (όπως αυτές που υπάρχουν στο λάδι καρύδας) δεν αυξάνουν τον μεταβολισμό και την απώλεια βάρους σε υπέρβαρους εφήβους. Και η έρευνα καταλήγει σχολιάζοντας ότι χρειάζεται περισσότερη μελέτη για την εξαγωγή συμπερασμάτων και ότι όλα αυτά υποδηλώνουν ότι το λάδι καρύδας μπορεί να μην είναι το θαυματουργό βοήθημα απώλειας βάρους (και όχι μόνο) που κάποιοι ισχυρίζονται ότι είναι.
 
Σχετικά με την βελτίωση του κινδύνου για καρδιαγγειακά, ενώ φαντάζει λογικό το γεγονός ότι η μείωση του λόγου LDL/HDL θα μειώσει τον καρδιαγγειακό κίνδυνο, πάλι τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Χωρίς να μπούμε σε λεπτομέρειες θα πρέπει να τονιστεί ότι η αύξηση της LDL χοληστερόλης είναι βέβαιο ότι σχετίζεται με αύξηση του καρδιαγγειακού κινδύνου.

Δηλαδή έχει εκτενώς μελετηθεί και υπάρχει επιστημονική συναίνεση ότι κάθε αύξηση της λεγόμενης «κακής» χοληστερόλης αυξάνει τον κίνδυνο και κάθε μείωσή της τον μειώνει. Άρα αυξάνοντας την LDL χοληστερόλη η πιθανότητές μας να πάθουμε πχ. έμφραγμα αυξάνεται.

Από την άλλη ενώ η χαμηλή HDL χοληστερόλη σχετίζεται επίσης με αυξημένο κίνδυνο, δεν φαίνεται η αύξησή της να μειώνει τελικά τα καρδιαγγειακά. Και αυτό είναι κάτι που τονίζεται ιδιαίτερα τόσο στην πρόσφατη θέση από την Αμερικάνικη Καρδιολογική Εταιρία, όσο και στις πρόσφατες κοινές οδηγίες για τον έλεγχο της υπερλιπιδαιμίας από την Ευρωπαϊκή Καρδιολογική Εταιρία και την Ευρωπαϊκή Εταιρία Αθηροσκλήρωσης.

Εξάλλου για αυτό το λόγο όλοι οι επίσημοι φορείς έχουν ταχθεί ξεκάθαρα κατά της χρήσης του λαδιού καρύδας και παροτρύνουν ο κόσμος να μην το ξεχωρίζει από άλλες κοινές πηγές κορεσμένων λιπαρών.
 
Συνοψίζοντας λοιπόν, το λάδι καρύδας είναι ένα λάδι πλούσιο σε κορεσμένα λιπαρά που αυξάνει την «κακή» LDL χοληστερόλη η οποία αποτελεί αιτία καρδιαγγειακών, ενώ στην πραγματικότητα δεν έχει γνωστές ευεργετικές ιδιότητες.

Επειδή όλο και περισσότερος κόσμος επηρεασμένος από την προώθηση του λαδιού καρύδας ως υγιεινό, χρησιμοποιεί όλο και πιο συχνά το λάδι αυτό, αντικαθιστώντας ακόμα και το ελαιόλαδο, θα πρέπει όλα τα παραπάνω να λαμβάνονται υπ’ όψιν και γι’ αυτούς τους λόγους να μην χρησιμοποιείται συχνά. Για όποιον «αγαπά» τη γεύση του, το λάδι καρύδας μπορεί να χρησιμοποιείται περιστασιακά στα πλαίσια όμως μιας συνολικά υγιεινής διατροφής και ζωής γενικότερα.
 
Βιβλιογραφία

1. Catapano, A. et al. (2016). “2016 ESC/EAS Guidelines for the Management of Dyslipidaemias”. Atherosclerosis, 253: 281-344.
2. Denke, A. and  Grundy, S. (1992). “Comparison of effects of lauric acid and palmitic acid on plasma lipids and lipoproteins”. Am. J. Clin. Nutr. Vol. 56: 895-898.
3. Eyres, L., Eyres, M., Chisholm, A. and Brown, R. (2016). “Coconut oil consumption and cardiovascular risk factors in humans”. Nutrition Reviews, Vol. 74(4):267–280.
4. Masson, L. (1981), “Relative nutritional value of various dietary fats and oils. J. Am. Oil Chem. Soc. 58(1): 249-255.
5. Nettleton, J., Brouwer, I., Geleijnse, J., Hornstra, G. (2017). “Saturated Fat Consumption and Risk of Coronary Heart Disease and Ischemic Stroke: A Science Update”. Ann Nutr Metab;70:26–33.
6. Rossel, J.B., King, B. and Downes, M. (1985), “Composition of oil-palm kerneal and coconut oil”. J. Am. Oil Chem. Soc. 62(2): 221-230.
7. Sacks, F. et al (2017). “Dietary Fats and Cardiovascular Disease. A Presidential Advisory From the American Heart Association”. Circulation. 2017;135:00–00.
8. Taylor P. (1981). Analysis for vitamin E in edible oils by HPLC“. Chem&Industry;17:722-726.
9. Heid, Μ. (2017). “You Asked: Is Coconut Oil Healthy?”. TIME Health. Tελευταία πρόσβαση 27.10.2017,

http://time.com/4755761/coconut-oil-healthy/

10. May A. (2017), “Coconut oil isn't healthy. It's never been healthy”. USA TODAY, Tελευταία πρόσβαση 27.10.2017,

https://www.usatoday.com/story/news/nation-now/2017/06/16/coconut-oil-isnt-healthy-its-never-been-healthy/402719001/
 

 

 
* Νικόλαος Ντάφλος
Κλινικός Διαιτολόγος-Διατροφολόγος, RD
Μέλος ΔΣ του Συνδέσμου Διαιτολόγων και Διατροφολόγων Κύπρου
Μέλος ΔΣ της Κυπριακής Εταιρείας Κλινικής Διατροφής και Μεταβολισμού
(CySPEN)
Μέλος Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων-Διατροφολόγων
Μέλος Ένωσης Διαιτολόγων-Διατροφολόγων Ελλάδος
Κιν.: +357-99544797