Άλογα που θεραπεύουν παιδάκια στην Κύπρο

Μια εναλλακτική στήριξη στα παιδιά με προβλήματα στον λόγο ή και στην κίνηση προσφέρει το Κέντρο της Επιστημονικής Εταιρείας Θεραπευτικής Ιππασίας και Ιπποθεραπείας Κύπρου (Ε.Ε.Θ.Ι.Ι.Κ.). «Πάμε Ζήνα» ήταν οι πρώτες λέξεις ενός τρίχρονου παιδιού που τελικά βγήκαν από το στοματάκι του, αφού μόνο έτσι θα ξεκινούσε το καφετί άλογο για να τον πάει βόλτα.

Ένα δίχρονο αγοράκι καβαλά την άσπρη Κάτυ και συγκεντρώνεται μέχρι το χέρι του να υπακούσει και να κάνει κάποιες κινήσεις. Γονείς παιδιών με εγκεφαλική παράλυση, με αυτισμό και άλλες παθήσεις, προσπαθούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους με κάθε τρόπο – εδώ με άλογα και φυσιοθεραπευτές, εργασιοθεραπευτές, λογοθεραπευτές και βοηθούς, που εργάζονται όλοι μαζί σαν μια ομάδα, για ανθρώπους που τους έχουν πραγματική ανάγκη.

Όταν ο Μιχάλης Κουσπής σπούδασε φυσιοθεραπεία, η επιλογή να ακολουθήσει τη θεραπευτική ιππασία και την ιπποθεραπεία ήταν μια φυσιολογική πορεία, αφού από πολύ μικρή ηλικία είχε εξοικειωθεί με τα άλογα της οικογένειάς του.

Μετά από εξειδίκευση σε Ελλάδα και Γερμανία, δημιούργησε μια ομάδα υγείας και έφτιαξε χώρο με όλες τις προδιαγραφές για άτομα με ειδικές ανάγκες. Για παιδιά και ενήλικες, Ελληνοκύπριους, Τουρκοκύπριους και άλλους.

Πέρα από την επίσκεψη των ατόμων που έρχονται στο Κέντρο, η ομάδα επισκέπτεται με τα άλογα και σχολεία παιδιών με ειδικές ανάγκες, για να μην ταλαιπωρούνται στις μετακινήσεις αυτά τα άτομα.

Η χρήση του αλόγου για θεραπεία δεν είναι κάτι καινούργιο, αλλά όχι και τόσο γνωστό ακόμα στην Κύπρο.

H μεν θεραπευτική ιππασία χρησιμοποιεί την κίνηση του αλόγου για να βελτιώσει νευρολογικές και αισθητηριακές δυσλειτουργίες, ενώ η ιπποθεραπεία είναι πιο εξειδικευμένο κομμάτι της θεραπευτικής ιππασίας, καθώς πρόκειται για μια φυσιοθεραπευτική, εργοθεραπευτική ή και λογοθεραπευτική πράξη, η οποία χρησιμοποιεί την κίνηση του αλόγου ως μέρος ενός ολοκληρωμένου θεραπευτικού προγράμματος.

Γύρω από το θέμα υπάρχει τεράστια αρθρογραφία, ενώ ακόμα και ο πατέρας της ιατρικής Ιπποκράτης κάνει αναφορά σε αυτήν και τις ευεργετικές της ιδιότητες, ιδίως στη λειτουργία των πνευμόνων.

Πώς, όμως, βοηθούν τα άλογα τα άτομα με ειδικές ανάγκες;

Χωρίς να επιχειρούμε να μπούμε σε επιστημονική ορολογία και λεπτομέρειες, το κύριο σκεπτικό αυτής της μεθόδου είναι η μεταφορά της κίνησης του αλόγου στο μωρό. «Στην εγκεφαλική παράλυση καλύπτουμε τα μωρά μυοσκελετικά, για την ενδυνάμωση του κορμού τους.

Ενεργοποιούνται κάποιες αυτόματες κινήσεις, που δεν μπορεί το μωρό να τις βγάλει σε άλλη θεραπεία, διότι στο άλογο βρίσκεται σε μια συνεχή ασταθή βάση. Οι σωστές στροφές του αλόγου –μετά από τη δική μου καθοδήγηση– βάζουν σε λειτουργία διαφορετικούς μυς του παιδιού, ραχιαίους, κοιλιακούς κλπ.

Το ίδιο συμβαίνει και με τον ρυθμό του αλόγου και τα σχήματα βάδισης», μας εξηγεί ο φυσιοθεραπευτής. «Απ’ εκεί και πέρα, το άλογο συνδυάζει τη δόνηση, τη ζέστη (από το τρίχωμα) και την παθητική διάταση. Αυτός είναι ένας συνδυασμός που έχουν τα σύγχρονα μηχανήματα για την αποκατάσταση των ποδιών.

Ο συνδυασμός της δόνησης, της ζέστης, και της παθητικής διάτασης είναι ένας συνδυασμός ευεργετικός. Έτσι έχουμε και τα τρία μαζί και, μάλιστα, σε ένα όμορφο περιβάλλον με έναν ζωντανό οργανισμό.

Αυτό αποτελεί ιδιαίτερο κίνητρο για τα παιδιά. Και παρόλο που εμπερικλείεται η άσκηση, βλέπουμε ότι τα παιδιά δεν το εκλαμβάνουν ως τέτοια», προσθέτει ο κ. Κουσπής.

Στο Κέντρο, τα παιδιά βλέπουν τη θεραπεία σαν παιχνίδι, σαν σπορ – δεν είναι κλεισμένα σε έναν χώρο. «Είναι πολύ σημαντικό γι’ αυτά τα μωρά να ξέρουν πως εδώ θα έρθουν για να περάσουν ωραία, παρόλο που θα κουραστούν με τις ασκήσεις.

Δεν θα ακούσεις κανένα μωρό να λέει ότι δεν θέλει να έρθει. Όλα τα μωρά, με το που θα κατεβούν από το άλογο, θα το χαϊδέψουν, θα του δώσουν καρότο, και μετά θα φύγουν. Οπότε αναπτύσσεται μια ισχυρή σχέση μεταξύ των παιδιών και των αλόγων, με αποτέλεσμα να ζητούν από τους γονείς τους να ξαναέρθουν.

Αυτό μάλλον δεν συμβαίνει όταν ετοιμάζονται για συμβατικές θεραπείες», συμπληρώνει ο φυσιοθεραπευτής.

Σημαντικό, σε οποιοδήποτε είδος θεραπευτικής ιππασίας, είναι η σωστή επιλογή και εκπαίδευση του αλόγου. Αναζητούνται άλογα με καλό χαρακτήρα, σωστό σωματότυπο και χωρίς μυοσκελετικά προβλήματα.

Μετά την επιλογή, το κάθε άλογο περνά από οκτάμηνη εκπαίδευση.

Εκτίθεται σε θορύβους όλων των ειδών, απότομες κινήσεις και αγγίγματα. Έτσι μπορεί να είναι βέβαιη η ομάδα ότι τα άλογα θα επιδείξουν υπομονετική συμπεριφορά μπροστά στις φωνές, τα κλάματα, τις σπασμωδικές αντιδράσεις των παιδιών.

Ως παράδειγμα της συμπεριφοράς των αλόγων, ο Μιχάλης μάς αναφέρει πόσο λαίμαργη είναι η Ζήνα, το καφετί άλογο. Ρίχνεται με μανία στο φαγητό της, αλλά αν ένα παιδάκι τής προσφέρει ένα καρότο, θα το πάρει με τη μεγαλύτερη προσοχή και επιδεξιότητα.

Το ίδιο συμβαίνει όταν αναβάτης είναι κάποιος από την επιστημονική ομάδα ή ένα παιδί.

Η συμπεριφορά των αλόγων από καλή γίνεται άψογη. «Γίνονται στρατιωτάκια», λέει γελώντας ο Μιχάλης Κουσπής.

Επιπρόσθετα, για κάθε παιδί γίνεται η επιλογή του σωστού αλόγου. «Αν έχω ένα παιδί το οποίο είναι υποτονικό, θα επιλέξω άλογο με γρηγορότερη κίνηση, ενώ για υπερκινητικό παιδί χρειάζομαι άλογο με πιο ρυθμική κίνηση, το οποίο θα μεταδίδει χαλάρωση και ηρεμία», εξηγεί ο ειδικός.

Τα παιδιά με αυτισμό είναι μια πολύ διαφορετική κατηγορία με εντελώς διαφορετικούς θεραπευτικούς στόχους από τα μωρά με εγκεφαλική παράλυση.

Για τον Μιχάλη Κουσπή, η πρόκληση δεν είναι τόσο τα μυοσκελετικά προβλήματα όσο τα αισθητηριακά προβλήματα, οι υπερδιεγερμένες αισθήσεις. «Το άλογο είναι σαν να έχεις μια μηχανή που παράγει αισθητηριακά ερεθίσματα λόγω της κίνησης, της δόνησης και της ζέστης. Αυτά είναι αισθητηριακά ερεθίσματα. Πολλές φορές μπορούμε να βάλουμε ένα μωρό με αυτισμό να ξαπλώσει πάνω στο άλογο και ενώ περπατά το άλογο να αποκοιμηθεί κιόλας.

Μπορούμε, για τα μωρά που έχουν γνωστικά προβλήματα και προβλήματα ομιλίας, να συμπεριλάβουμε γνωστικά παιχνίδια. Παιδιά που είναι υπερκινητικά κατορθώνουν να συγκεντρώνονται και να είναι ήρεμα πάνω στο άλογο, επειδή είναι περιορισμένη η βάση του αλόγου και δεν τους δίνει πολλές επιλογές.

Το πιο εντυπωσιακό, με πολλά από αυτά τα μωρά, είναι ότι στο Κέντρο μας είπαν την πρώτη τους λέξη. Αυτή η πρώτη λέξη/φράση είναι το ‘‘πάμε Ζήνα’’.

Το άλογο για να ξεκινήσει πρέπει το ίδιο το μωρό να το ξεκινήσει με κίνηση ή λεκτικό.

Οπότε βάζουμε το παιδί να έχει πλήρη συνεργασία στη θεραπεία μας. Είναι μια θεραπεία που ξεφεύγει από τα στερεότυπα, όπου απαιτείται από το μωρό να έχει πλήρη συμμετοχή», αναφέρει ο φυσιοθεραπευτής.

Σημειώνεται, τέλος, ότι η μέθοδος του Μιχάλη Κουσπή δεν αναγνωρίζεται από τον Σύλλογο Φυσιοθεραπευτών ως φυσιοθεραπευτική πράξη.

Ωστόσο, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Παγκύπριου Συλλόγου Φυσιοθεραπευτών Κύπρου, Κώστα Ιουλιανό, «ο Σύλλογος δεν φέρει ένσταση σε μεθόδους θεραπείας που τεκμηριώνονται επιστημονικά –όπως η ιπποθεραπεία– όταν εφαρμόζονται από φυσιοθεραπευτές εγγεγραμμένους στο μητρώο φυσιοθεραπευτών Κύπρου». Ο Μιχάλης Κουσπής είναι εγγεγραμμένος στον εν λόγω κατάλογο.

* Αμάντα Αγκαστινιώτου