Ουδετεροπενίες στα παιδιά

Ουδετεροπενία είναι μια  διαταραχή που χαρακτηρίζεται από χαμηλό αριθμό ουδετερόφιλων ή πολυμορφοπύρηνων λευκών κυττάρων.

 

Τα ουδετερόφιλα αποτελούν  το 50-70% του συνόλου των λευκών κυττάρων του αίματος και παίζουν τον ρόλο του αμυντικού ενάντια σε λοιμώξεις κυρίως βακτηριακές.

 

Γι’ αυτό οι ασθενείς με ουδετεροπενία είναι πιο ευαίσθητοι σε βακτηριακές λοιμώξεις, που αν δεν αντιμετωπιστούν έγκαιρα μπορεί να οδηγήσουν σε βαριές λοιμώξεις ή/και σηψαιμία και να γίνουν απειλητικές ακόμα και για την ίδια τη ζωή.

 

 

Συγγενείς μορφές σοβαρής χρόνιας ουδετεροπενίας

 

Μεταβολικές ασθένειες με σοβαρή χρόνια ουδετεροπενία

 

Επίκτητες μορφές σοβαρής χρόνιας ουδετεροπενίας

 

Ανάλογα με τον αριθμό των συγκεκριμμένων  λευκών αιμοσφαιρίων (ουδετερόφιλα πολυμορφοπύρινα  ή ουδετερόφιλα) σε ένα χιλιοστόλιτρο (μικρολίτρα, ul)  αίματος διακρίνονται τρεις βαθμοί σοβαρότητας της ουδετεροπενίας :

 

·         ήπια ουδετεροπενία: 1000-1500 ουδετερόφιλα ανά μικρολίτρο αίματος

·         μέτρια ουδετεροπενία: 500 έως 1000 ουδετερόφιλα ανά μικρολίτρο αίματος

·         Σοβαρή ουδετεροπενία: λιγότερο από 500 ουδετερόφιλα ανά μικρολίτρο αίματος

 

Ανάλογα με τη διάρκεια της ουδετεροπενίας, έχουμε επίσης  τις ακόλουθες μορφές:

 

·         Οξεία ουδετεροπενία: μειωμένος αριθμός ουδετερόφιλων για ένα σύντομο χρονικό διάστημα (π.χ. σε νεογνά)

·         Παροδική ουδετεροπενία: (π.χ. σε μολύνσεις από ιούς ή χρήση ορισμένων φαρμάκων)

·         χρόνια ουδετεροπενία:  Η ουδετεροπενία, η οποία διαρκεί περισσότερο από τρεις μήνες

 

Ο όρος "σοβαρή χρόνια ουδετεροπενία» περιγράφει μια ομάδα ασθενειών στις οποίες τα παιδιά έχουν λιγότερο από 500 ουδετερόφιλα / ul στο αίμα, για περισσότερο από τρεις μήνες, και συχνά συνυπάρχουν μόλυνσεις. Σοβαρή χρόνια ουδετεροπενία μπορεί να υπάρχει από τη γέννηση (συγγενής σοβαρή χρόνια ουδετεροπενία) ή μπορεί να συμβεί σε οποιαδήποτε στιγμή κατά τη διάρκεια της ζωής (επίκτητη σοβαρή χρόνια ουδετεροπενία).

 

Παρακάτω παρατίθενται  ορισμένα παραδείγματα των διαφόρων αυτών μορφών ουδετεροπενίας:

 

 

·Σοβαρή συγγενής ουδετεροπενία (σύνδρομο Kostmann ): Αυτή η ασθένεια είναι ένας σπάνιος τύπος ουδετεροπενίας, με την οποία τα παιδιά γεννιούνται. Είναι μια κληρονομική ασθένεια κατά  την οποία υπάρχει παθολογική αλλοίωση  του γονιδίου HAX1. Κατά συνέπεια, σε μια οικογένεια μπορεί να πληγούν περισσότερα μέλη. Σε παιδιά με σύνδρομο Kostmann αυτό που συμβαίνει είναι η αναχαίτιση της ωρίμανσης στον μυελό των οστών, σε πρόδρομα στάδια των λευκών αιμοσφαιρίων.

 

Αυτό σημαίνει ότι αυτά τα νέα προγονικά κύτταρα σπάνια ωριμάζουν σε λειτουργικά ουδετερόφιλα που μπορούν να αγωνιστούν εναντίον  φλεγμονών στον οργανισμό. Κατά συνέπεια λείπουν από το αίμα των περισσότερων  παιδιών ακόμα κι από τη γέννηση, αρκετά ώριμα και λειτουργικά  λευκά κύτταρα.

 

·Κυκλική ουδετεροπενία: Στήν κυκλική ουδετεροπενία έχουμε διάφορες παθολογικές αλλαγές σε ένα γονίδιο των λευκών αιμοσφαιρίων, του  ELA2. Η κυκλική ουδετεροπενία είναι μια ειδική μορφή συγγενούς ουδετεροπενίας, όπου η άνοδος και η πτώση των ουδετερόφιλων ακολουθεί  ένα περιοδικό ρυθμό.

 

Αυτή η περιοδικότητα οφείλεται στον εναλλασσόμενο ρυθμό κυτταρικής διαίρεσης των αρχέγονων κυττάρων του μυελού των οστών. Κάθε 18 με 22 ημέρες, έχουμε μια σοβαρή ουδετεροπενία η οποία επιμένει για ορισμένους ασθενείς περίπου τέσσερις έως οκτώ ημέρες, και σε κάποιους για περισσότερες μέρες  του κύκλου.

 

Η συχνότητα εμφάνισης βακτηριακών λοιμώξεων αυξάνεται ανάλογα με τη διάρκεια των περιόδων ουδετεροπενίας.

 

 

Μερικά παιδιά υποφέρουν από ασθένειες κατά τις οποίες ο μεταβολισμός των πρωτεϊνών η της γλυκόζης , ή συγκεκριμμένα  όργανα όπως το πάγκρεας δεν λειτουργούν σωστά.

 

Σε  αυτές τις κληρονομικές διαταραχές που συνδέονται συχνά με σοβαρή χρόνια ουδετεροπενία, περιλαμβάνονται, για παράδειγμα:

 

·         Το σύνδρομο Shwachman-Diamond

·         Το σύνδρομο Barth

·         νόσος αποθήκευσης γλυκογόνου τύπου 1β

 

 

Μεταξύ των επίκτητων ασθενειών  που μπορούν να προκαλέσουν σοβαρή χρόνια ουδετεροπενία σε παιδιά και εφήβους, ανήκουν οι  λεγόμενες  αυτοάνοσες  ουδετεροπενίες.

 

Σε αυτές τις ασθένειες, ο οργανισμός παράγει αμυντικούς στρατιώτες (αυτοαντισώματα) έναντι των δικών του λευκών αιμοσφαιρίων, με αποτέλεσμα αυτά να αποδομούνται με αυξημένο ρυθμό. Οι αυτοάνοσες ουδετεροπενίες διακρίνονται σε πρωτογενείς και  δευτερογενείς.

 

· Πρωτογενής αυτοάνοση ουδετεροπενία: Αυτή η μορφή είναι η πιο κοινή αιτία της σοβαρής χρόνιας ουδετεροπενίας σε παιδιά. Εμφανίζεται πιο συχνά σε βρέφη και μικρά παιδιά ηλικίας 6 μηνών έως 4 ετών.

 

Ως εκ τούτου, ονομάζεται και αυτοάνοση ουδετεροπενία της βρεφικής ηλικίας. Αν και η αιματολογική εικόνα  των ασθενών παρουσιάζει συνήθως, λίγα ουδετερόφιλα, άρα μια σοβαρή ουδετεροπενία, δεν έχουμε συνήθως λοιμώξεις απειλητικές για τη ζωή.

 

Στους περισσότερους ασθενείς, ο αριθμός των λευκών αιμοσφαιρίων ομαλοποιείται  από μόνος του,κατά τα πρώτα δύο έως τρία χρόνια ζωής. Αυτό σημαίνει ότι δεν χρειάζεται θεραπευτική αγωγή σε αυτά τα παιδιά γενικά.

 

· Δευτερογενής αυτοάνοση ουδετεροπενία: Αν μια αυτοάνοση ουδετεροπενία σχετίζεται με άλλες αυτοάνοσες νόσους (για παράδειγμα ο ερυθηματώδης λύκος), τότε λέγεται "δευτερογενής". Σε αντίθεση με την πρωτογενή μορφή, η δευτερογενής αυτοάνοση ουδετεροπενία παρουσιάζεται περιστασιακά επίσης σε νεαρούς ενήλικες (κυρίως μεταξύ 20 και 40 ετών). Συχνότερα επηρεάζονται οι νεαρές γυναίκες.

 

 

Ο χαμηλός αριθμός ουδετεροφίλων σε γενική εξέταση αίματος μπορεί να θέσει τη διάγνωση. Όταν η διάγνωση είναι αβέβαιη ή υπάρχει υποψία για σοβαρή υποκείμενη νόσο, συχνά είναι απαραίτητη βιοψία μυελού των οστών.

 

Άλλες εξετάσεις που μπορεί να βοηθήσουν στη διάγνωση είναι:

 

α) η περιοδική μέτρηση των ουδετερόφιλων για διάγνωση κυκλικής ουδετεροπενίας,

β) έλεγχος για αντιουδετεροφιλικά αντισώματα (antineutrophil antibodies)

γ) έλεγχος για αποκλεισμό Συστηματικού Ερυθηματώδους Λύκου,

 

δ) έλεγχος για ανεπάρκεια βιταμίνης B12 και φυλικού οξέως κλπ.

 

 

 

*Ass Prof Dr med Νίκος Μακρίδης  MD,PhD

Ειδικός Παιδίατρος

Διδάκτωρ πανεπιστημίου Βιέννης-Αυστρίας

Επίκουρος Καθηγητής Παιδιατρικής,Παιδιατρικής αιματολογίας,Παιδιατρικής ογκολογίας St. George’s University of London Medical School, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας