Ως Τικ χαρακτηρίζεται μια επαναλαμβανόμενη, όχι ρυθμική και ταυτόχρονα ασυνείδητη κίνηση ή ήχος.
Τα Τικ εμφανίζονται ξαφνικά, δεν εξυπηρετούν κανένα σκοπό και περιορίζονται σε μερικές ομάδες μυών.
Τις περισσότερες φορές επηρεάζεται το πρόσωπο και το κεφάλι, σπάνια οι μύες του κορμού και των άκρων. Τυπικά προηγείται του Τικ ένα προαίσθημα που οι ασθενείς μπορούν να αντιληφθούν, ότι θα ακολουθήσει ένα συγκεκριμένο Τικ.
Εκτιμάται ότι το 10-15% των παιδιών προσχολικής ηλικίας θα αναπτύξουν προσωρινά κάποια τικ. Το σύνδρομο Tourette, διαγιγνώσκεται με μια συχνότητα του 1%, με τα αγόρια να επηρεάζονται τρεις έως τέσσερις φορές συχνότερα από τα κορίτσια.
Τα παιδιά με διαταραχές τικ συχνά παρουσιάζουν προβλήματα συμπεριφοράς, όπως η αυξημένη παρορμητικότητα και υπερκινητικότητα. Τείνουν επίσης να έχουν εμμονές, φοβίες, καταναγκασμούς και κατάθλιψη. Τα παιδιά στο σχολείο, συχνά γίνονται αντιληπτά λόγω μαθησιακών προβλημάτων.
Τα περισσότερα παιδιά με διαταραχές τικ είναι υπό τεράστια αγωνία και βρίσκονται σε κίνδυνο μακροπρόθεσμα να αναπτύξουν μια αρνητική αυτοεκτίμηση. Η θεραπεία σίγουρα ενδείκνυται εάν τα φωνητικά ή κινητικά τικ επιμένουν για περισσότερο από ένα χρόνο, αν υπάρχουν συμπτώματα ψυχαναγκασμού ή ακόμα και συμπεριφορές αυτοτραυματισμού.
Κινητικά τικ
Τα κινητικά τικ είναι ακούσιες, ξαφνικά εμφανιζόμενες, άσκοπες κινήσεις. Συχνά επαναλαμβάνονται με τον ίδιο τρόπο, αλλά δεν είναι ρυθμικές και μπορεί να εμφανιστούν μεμονωμένα ή σε σειρά. Τις περισσότερες φορές εντοπίζονται στο κεφάλι (ανοιγοκλείσιμο του ενός η και των δύο ματιών, μορφασμοί/γκριμάτσες του προσώπου, ανασήκωμα των ώμων, γύρισμα του κεφαλιού, φύσημα της μύτης, ανασήκωμα της μύτης, γλείψιμο του στόματος, ανακίνηση του κεφαλιού), και σπάνια στους μυς του κορμού ή των άκρων.
Σε περισσότερο σοβαρές μορφές βλέπουμε κινητικά τικ, όπως κλοτσήματα, πηδήματα, δαγκώματα, άλματα, κυκλικές κινήσεις, χτυπήματα ή ξύσιμο.
Ειδικές μορφές κινητικών τικ περιλαμβάνουν κινήσεις αυνανισμού, βγάλσιμο της γλώσσας από το στόμα, πρόταξη του μεσαίου δακτύλου ή το άγγιγμα των γεννητικών οργάνων (κοπροπραξία) και τη μίμηση των κινήσεων άλλων προσώπων (ηχοπραξία).
Φωνητικά τικ
Τα φωνητικά τικ παρουσιάζονται ως ακούσιες φωνήσεις όπως το καθάρισμα του λαιμού, το ρουθούνισμα, το γρύλισμα, ο βήχας ή μια θορυβώδης αναπνοή.
Ειδικές εκφράσεις των σύνθετων φωνητικών τικ περιλαμβάνουν την απρεπή χρήση αισχρών λέξεων (κοπρολαλία), η επανάληψη του λόγου άλλου προσώπου (ηχολαλία) και η έμμονη επανάληψη του οικείου λόγου (παλιλαλία), αλλά επίσης και κραυγές, βούισμα ή σφύριγμα.
Ταξινόμηση
Τα Τικ μπορεί να παρουσιαστούν μεμονωμένα, η συνεχόμενα, να είναι προσωρινά ή χρόνια.
Η εμφάνιση των συμπτωμάτων μπορεί να εξελιχθεί χωρίς κάποιο προφανή λόγο, μέσα σε μέρες, βδομάδες, μήνες ή και χρόνια, αλλά και να ποικίλουν ανάλογα με την κατάσταση. Έτσι, τα συμπτώματα εντείνονται κυρίως σε στρεσογόνες καταστάσεις.
Παροδική διαταραχή τικ
Παροδικές διαταραχές τικ είναι όταν διαρκούν λιγότερο από δώδεκα μήνες. Εμφανίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε παιδιά. Στις περισσότερες περιπτώσεις υπάρχουν μόνο ελαφρά κινητικά τικ, οπότε συνήθως δεν είναι απαραίτητη μια θεραπεία.
Χρόνια κινητική ή φωνητική διαταραχή τικ
Αν τα κινητικά η φωνητικά τικ διαρκούν για μια περίοδο μεγαλύτερη των δώδεκα μηνών, τότε μιλάμε για χρόνια κατάσταση.
Σύνδρομο Gilles de la Tourette (TS)
Το σύνδρομο του Tourette μπαίνει σαν διάγνωση, όταν έχουμε τουλάχιστον ένα φωνητικό και πολλαπλά κινητικά τικ, ενώ η σοβαρότητα των τικ είναι άνευ σημασίας. Χαρακτηριστική είναι η έναρξη των συμπτωμάτων πριν από την ηλικία των 18 ετών, καθώς και μια χρόνια, και κυμαινόμενη πορεία.
Διάγνωση
Η διάγνωση μιας διαταραχής με τικς, γίνεται συνήθως με τη λήψη του ιατρικού ιστορικού, καθώς και με νευρολογικές και ψυχιατρικές εξετάσεις. Η μελέτη του ιατρικού ιστορικού περιλαμβάνει τον τύπο και τη συχνότητα, την ένταση και την κατανομή των τικ, καθώς και εξωτερικούς παράγοντες. Μέσω της ψυχιατρικής – νευρολογικής αξιολόγησης μπορούμε να εντοπίσουμε κάποιες συνοδές παθήσεις όπως η ADHD (έλλειψη προσοχής και υπερκινητικότητα), ιδεο-ψυχαναγκαστική διαταραχή, η κατάθλιψη. Περαιτέρω μελέτες απαιτούνται για να αποκλειστούν άλλες ασθένειες, όπως για παράδειγμα, φλεγμονώδεις διαταραχές του εγκεφάλου, νόσος του Wilson, νευροακανθοκύτωση, σύνδρομο εύθραυστου Χ, χορεία του Sydenham ή νόσος του Huntington). Σπάνια τα τικ προκαλούνται από φάρμακα ή ναρκωτικά.
Θεραπεία
Στη σχολική ηλικία τα τικ δεν εκφράζονται πολύ έντονα, είναι παροδικά και μη ενοχλητικά και συνήθως δεν απαιτούν θεραπεία.
Όταν υπάρχει ενόχληση, πόνος η έντονη συμπτωματολογία (για παράδειγμα στο σύνδρομο του Tourette), μπορεί να ακολουθηθεί μια συμπτωματική θεραπεία. Ιδιαίτερη σημασία έχει η σωστή επεξήγηση της κατάστασης αυτής και η συμβουλευτική. Δεδομένου ότι η διάγνωση τίθεται συχνά κάποια χρόνια μετά την έναρξη των συμπτωμάτων, ακόμα και μόνο αυτό φέρνει μια ανακούφιση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, με την εφαρμογή συμπεριφορικής θεραπείας, μπορεί να επιτευχθεί μια μείωση των τικ, κατά περίπου 30%. Η φαρμακευτική θεραπεία των διαταραχών τικ μπορεί να οδηγήσει σε μείωση των τικ κατά περίπου 50%. Οι θεραπευτικές συστάσεις θα πρέπει να λάβουν υπόψη, προσωπικούς, ατομικούς παράγοντες και δεν μπορεί να είναι γενικευμένες. Αναμφισβήτητα είναι σημαντική η παρακολούθηση και η αντιμετώπιση των συνοδών νοσημάτων (π.χ. καταναγκασμός ADHD).
*Ass Prof Dr med Νίκος Μακρίδης MD,PhD
Ειδικός Παιδίατρος
Τηλ 99445245
drmakrides@cablenet.com.cy
Paedicare+ medical centre
Τηλ 22270237
paedicareplus@gmail.com