Ο Δρ Γιώργος Λουκαίδης, πρώην αθλητής στίβου, με πολλές διακρίσεις, επιτυχίες και συμμετοχές αθλητικές ή επαγγελματικές στο ενεργητικό του, επιστήμονας στον τομέα του αθλητισμού , εργοφυσιολόγος, από τον ΚΟΑ «Κέντρο Αθλητικών Ερευνών» και ιδρυτικό μέλος του "Δρό.Με.Α. Racing" μίλησε στο HealthNews για μια ειδικότητα άγνωστη στο ευρύ κοινό, αυτήν της εργοφυσιολογίας.
Ο εργοφυσιολόγος είναι ένας επιστήμονας που μπορεί κατ’ αρχήν να απασχολείται σε ε- ρευνητικό επίπεδο (παράγοντας δηλαδή νέα γνώση) ή σε μη ερευνητικό επίπεδο (εφαρμό- ζοντας την υπάρχουσα επιστημονική γνώση).
+3
Ο όρος είναι αρκετά ευρύς όχι τόσο στο κοινό όσο στους αθλητές και περιλαμβάνοντας όλες τις μορφές της μυικής προσπάθειας, αναφέρεται όχι μόνο σε αθλητές αλλά σε κάθε ασκούμενο ανεξαρτήτως βιολογικού επιπέδου και δυνατοτήτων.
Επιμέρους κλάδο της Εργοφυσιολογίας αποτελεί η Κλινική Εργοφυσιολογία, αντικείμενο της οποίας είναι η μελέτη των βιολογικών προσαρμογών της άσκησης σε υποκινητικές παθήσεις και χρόνιες νόσους, π.χ. στεφανιαία νόσο, καρδιακή ανεπάρκεια, χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια, διαβήτη, παχυσαρκία.
Γνωστικό πεδίο ενός εργοφυσιολόγου αποτελούν λοιπόν τα αποτελέσματα της άσκησης, οξέα και μακροχρόνια, στα διάφορα συστήματα του οργανισμού, όπως καρδιαγγειακό, αναπνευστικό, ορμονικό, νευρικό, μυϊκό κλπ.
Ξεφυλλίζοντας κάποιος ένα βασικό εγχειρίδιο Εργοφυσιολογίας, θα συναντήσει μεταξύ άλλων κεφάλαια που αναφέρονται στα ενεργειακά συστήματα του οργανισμού και την απελευθέρωση ενέργειας κατά την άσκηση, τη διατροφή και τη σχέση της με την απόδοση κατά την μυική προσπάθεια, τη βελτίωση της απόδοσης κατά την άσκηση, την άσκηση και τη σχέση της με περιβαλλοντικές συνθήκες (θερμοκρασία, υψόμετρο κλπ), τη σύσταση του σώματος, την ενεργειακή ισορροπία και τον έλεγχο του βάρους, την άσκηση, τη γήρανση και την πρόληψη διαφόρων παθήσεων, την άσκηση ως μέσο αποκατάστασης σε διάφορα νοσήματα.
+3
Τι είναι η εργοφυσιολογία;
Η εργοφυσιολογία είναι η επιστήμη η οποία μελετά τις αντιδράσεις της φυσιολογίας του ανθρωπίνου οργανισμού κάτω από συνθήκες άσκησης, δηλαδή το πώς προσαρμόζεται το ανθρώπινο σώμα και διάφορες διεργασίες του με την άσκηση, τι μεταβολές επέρχονται, πως επηρεάζονται τα συστήματα του οργανισμού ούτως ώστε να μπορεί να βελτιστοποιηθεί η ανθρώπινη απόδοση.
Με τι ασχολείται ένας εργοφυσιολόγος;
Οι εργοφυσιολόγοι ανάλογα με την ειδικότητα τους δυνατό να ασχολούνται, για παράδειγμα, με τον τομέα της κλινικής εργοφυσιολογίας (εργάζονται σε κέντρα καρδιακής αποκατάστασης) ή με τον τομέα της μεγιστοποίησης της αθλητικής απόδοσης.
Αναφορικά με τον το τομέα με τον οποίο ασχολούμαι και ο ίδιος, δηλαδή την μεγιστοποίηση της αθλητικής απόδοσης, αυτό που κάνουμε σε γενικές γραμμές, είναι το να διεξάγουμε δοκιμασίες εργαστηρίου ή πεδίου σε αθλητές και αθλούμενους, χρησιμοποιώντας όργανα υψηλής τεχνολογίας με στόχο να μετρήσουμε βιολογικές παραμέτρους που σχετίζονται με την αθλητική απόδοση.
Τα δεδομένα των επιστημονικών μετρήσεων τυγχάνουν επεξεργασίας και αξιολόγησης και στη συνέχεια συντάσσεται αναφορά η οποία κατηγοριοποιεί τα στοιχεία ή τις παραμέτρους που θα πρέπει να βελτιωθούν εξατομικευμένα για το κάθε άτομο, ώστε να μπορεί ο προπονητής ή η προπονήτρια να τα ενσωματώσουν μέσα στον προπονητικό τους σχεδιασμό για να αυξήσουν την αποδοτικότητα του αθλητή ή της αθλήτριας τους.
Υπάρχει ένα μεγάλο φάσμα εφαρμογών όπως είναι βελτίωση της αθλητικής απόδοσης, η πρόληψη και αντιμετώπιση της υπερκόπωσης, η εξατομίκευση των προπονητικών εντάσεων και προπονητικών ερεθισμάτων, η ανίχνευση ταλέντων, ανάμεσα σε άλλα.
Πότε αποφάσισες να ακολουθήσεις αυτή την κατεύθυνση, με ποια αφορμή;
Περνώντας μέσα από το στάδιο του πρωταθλητισμού όντας αθλητής για πολλά χρόνια, είχα την ευκαιρία να υποβληθώ σε εργομετρικούς ελέγχους ως μέλος την εθνικής ομάδας στίβου, στην Ελλάδα, στην Ιταλία και στην Αμερική.
Με ενδιέφερε διαχρονικά η αξιολόγηση της αθλητικής απόδοσης και ο τρόπος με τον οποίο κάθε προπονητικό ερέθισμα έχει το δικό του αντίκτυπο στον οργανισμό.
Κατάλαβα στην πορεία ότι στην προπονητική επιστήμη πρέπει να γνωρίζει κάποιος ή κάποια γιατί αναθέτει μία συγκεκριμένη προπόνηση στους αθλητές και τις αθλήτριες τους.
Ρωτώντας τον προπονητή μου γιατί μου ανέθετε κάθε προπόνηση με συνάρπαζε το γεγονός ότι πάντα μου έδινε απάντηση, διότι όπως είπε και ένας μεγάλος προπονητής (Άρθρουρ Λύντιαρντ)…’όταν ρωτήσεις τον προπονητή σου να σου πει γιατί κάνεις μία προπόνηση και δεν μπορεί να σου απαντήσει τότε….άλλαξε προπονητή.’
Παρόλο το ενδιαφέρον μου για την εργοφυσιολογία με είχα ως φοιτητής και μεγάλη κλίση στην επιστήμη της ψυχολογίας με την οποία άρχισα τις σπουδές μου στην Αμερική.
Μετά από μία εκτενή συνομιλία με ένα από τους συγκάτοικους μου ο οποίος σπούδαζε τότε εργοφυσιολογία ως μέρος της αθλητικής επιστήμης, αναπτερώθηκε το ενδιαφέρον μου και την επόμενη μέρα πήγα στο τμήμα της Αθλητικής Επιστήμης του πανεπιστημίου και κατέθεσα αίτηση αλλαγής σπουδών με μεταφορά από την Ψυχολογία στην Αθλητική Επιστήμη / Κινησιολογία / Εργοφυσιολογία κάτι που έγινε αποδεκτό και έτσι αφοσιώθηκα ακαδημαϊκά σε αυτή την επιστήμη σε επίπεδο πτυχίου, μάστερ και διδακτορικού.
Οι προκλήσεις που συναντάς δουλεύοντας με επαγγελματίες και με κοινωνικά αθλούμενους;
Υπάρχουν σημαντικές διαφορές τις οποίες ο / η κάθε επαγγελματίας του χώρου θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη όταν ασχολείται με αθλητές επιπέδου είτε απλούς αθλούμενους.
Οι αθλητές επιπέδου έχουν κατά κανόνα την ικανότητα να σπρώχνουν τους εαυτούς τους στα όρια της απόδοσης τους και να αποδίδουν στις μετρήσεις με μεγάλο βαθμό αξιοπιστίας.
Από την άλλη, το υπερβολικό κίνητρο των αθλητών να φτάσουν στα μέγιστα επίπεδα θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη διότι μερικές φορές η υπερ-προσπάθεια μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο τραυματισμού ή κόπωσης.
Από την άλλη, οι κοινωνικά αθλούμενοι όταν εξετάζονται, συνήθως έχουν προστατευτικούς μηχανισμούς που τους αποτρέπουν από το να αποδώσουν στο μέγιστο των πραγματικών τους δυνατοτήτων κάτι που θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη κατά την ερμηνεία των αποτελεσμάτων.
Παράλληλα, οι κοινωνικά αθλούμενοι μπορεί να μην έχουν την πολυτέλεια να προσέλθουν στην εργομετρική εξέταση ξεκούραστοι αφού η καθημερινότητα τους (εργασία και άλλα οικογενειακά καθήκοντα) μπορεί να προσθέσουν ένα βαθμό κόπωσης πριν της εξέταση, σε αντίθεση με τους πρωταθλητές οι οποίοι προσέρχονται στις δοκιμασίες, συνήθως πιο ξεκούραστοι και προετοιμασμένοι για να αποδώσουν.
Ποια τα συχνά προβλήματα που συναντάς;
Ορισμένα από τα προβλήματα που συναντούμε στον τομέα μας και όχι μόνο έχουν να κάνουν με τη νοοτροπία των ‘γρήγορων αποτελεσμάτων.’
Τι εννοώ με αυτό: μερικές φορές άτομα τα οποία θέλουν να βελτιώσουν την απόδοση τους επιδίδονται στις λεγόμενες ‘εύκολες λύσεις’ και αντί να συμβουλεύονται τα επιστημονικά καταρτισμένα άτομα, δέχονται τις πληροφορίες που λαμβάνουν από μη ειδικούς οι οποίοι κτίζουν πάνω στην ‘απόγνωση’ που πιθανόν να κυριαρχεί ένα άτομο.
Στην συνέχεια το άτομο αυτό ‘μπλοκάρει’ από το μυαλό του τις εισηγήσεις των ειδικών οι οποίες συνήθως φέρνουν θετικά αποτελέσματα μετά από κάποια περίοδο σκληρής δουλειάς και αυτόματα υιοθετούν τις απόψεις και τις εισηγήσεις που υπόσχονται γρήγορα και εύκολα αποτελέσματα.
Όπως λένε και οι ξένοι: ‘if it’s too good to be true...it probably is.’ (Αν είναι πολύ καλό για να είναι αληθινό πολύ πιθανό έτσι να είναι).
Μπορούμε να μετρήσουμε τελικά με ακρίβεια την φυσική μας κατάσταση ή μόνο οι αθλητές το κάνουν;
Η φυσική κατάσταση μπορεί να μετρηθεί με μεγάλο βαθμό εγκυρότητας και αξιοπιστίας τόσο σε αθλητές όσο και σε αθλούμενους εφόσον σήμερα δεν αξιολογούμε την παράμετρο αυτή μόνο εμπειρικά, αλλά έχουμε στη διάθεση μας εργαστήρια εξοπλισμένα με όργανα ψηλής τεχνολογίας αλλά και αξιόλογους επιστήμονες.
Η εργαστηριακές μετρήσεις μπορούν να είναι χρήσιμες όχι μόνο στους πρωταθλητές αλλά και στους κοινωνικά αθλούμενους στους οποίους μπορεί να δοθεί η κατάλληλη καθοδήγηση για στην σωστή εκγύμναση, στις σωστές εντάσεις, συχνότητες και φόρτους προπόνησης.
Οι επιστημονικές μετρήσεις αποτελούν το ένα μέρος της εξίσωσης, το άλλο μέρος έχει να κάνει με την σωστή εφαρμογή από τους προπονητές ώστε να αποκομίσει το αθλούμενο άτομο τα μεγαλύτερα δυνατά οφέλη από την προπόνηση με το μικρότερο δυνατό βαθμό κίνδυνου τραυματισμού ή υπέρ-κόπωσης.
Γιατί κάποιοι αθλητές καταφεύγουν στις αναβολικές ουσίες;
Αθλητές μπορεί να καταφεύγουν σε αναβολικές ή άλλες απαγορευμένες ουσίες για πολλούς και διάφορους λόγους.
Ο ανταγωνισμός είναι πολύ έντονος, οι χορηγοί θέλουν προβολή, υπάρχουν πολλά οφέλη τα οποία μπορεί να δελεάσουν τους αθλητές όπως χρήματα και άλλα έπαθλα και παράλληλα επικρατεί και η πεποίθηση ανάμεσα σε ορισμένους αθλητές και αθλητικούς παράγοντες, ότι οι αθλητές πρέπει να κερδίζουν ανεξαρτήτως κόστους ως ‘ήρωες’ που πέφτουν μαχόμενοι για να πετύχουν τον σκοπό της νίκης.
Δυστυχώς πάλι σε αυτό το σημείο υπάρχει και η νοοτροπία των γρήγορων αποτελεσμάτων ή της χρήσης κάθε δυνατού στοιχείου που μπορεί να δώσει υπεροχή στον αθλητή ή στην αθλήτρια, κάτι το οποίο δεν ευσταθεί αφού υπάρχουν πάμπολλα παραδείγματα αθλητών που παρά την χρήση απαγορευμένων ουσιών παρέμειναν στην μετριότητα με μεγάλο κόστος στην προσωπική τους υγεία.
Μια συμβουλή στο κοινό
Αυτό που θα ήθελα να αναφέρω είναι πως ο αθλητισμός και κυρίως ο αθλητισμός αναψυχής είναι ένα σπουδαίο φαινόμενο για την κάθε κοινωνία.
Έρευνες έχουν δείξει τα οφέλη σε λαούς ολόκληρους αλλά και την μείωση τους κόστους διατήρησης της υγείας σε μία χώρα που συνοδεύει την αύξηση ένταξης του πληθυσμού σε προγράμματα εκγύμνασης.
Δεν είναι τυχαίο που ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες του κόσμου προσφέρουν στους εργαζόμενους τους, από το τον χρόνο εργασίας τους, την ευκαιρία να αθληθούν αφού αντιλαμβάνονται τα ψυχοσωματικά οφέλη της άσκησης με θετικό αντίκτυπο στην παραγωγικότητα και την υγεία του υπαλλήλου.
Σημαντικό επίσης να τονίσουμε ότι όσοι θέλουν να ενταχθούν σε ένα συστηματικό πρόγραμμα εκγύμνασης θα πρέπει να το αναφέρουν στους προσωπικούς τους γιατρούς ώστε να γίνονται οι απαραίτητες προληπτικές εξετάσεις για την προστασία της υγείας των αθλούμενων και στην συνέχεια οι όποιες οδηγίες άσκησης να λαμβάνονται από επιστημονικά καταρτισμένα άτομα που φέρουν και το βάρος της ευθύνης των εισηγήσεων τους και όχι από μη ειδικούς που μπορεί να υπόσχονται αβάσιμα αποτελέσματα.
Για μένα που ασχολούμαι σήμερα με το κοινωνικό αθλητισμό μέσω του τρεξίματος είναι μεγάλη μου χαρά που παρατηρώ την αυξητική τάση της τοπικής κοινωνίας στον να αγκαλιάσει αυτή την δραστηριότητα, να την υιοθετήσει ως μέρος της καθημερινότητας και παράλληλα να την χρησιμοποιήσει και μέσο φιλανθρωπικής και εθελοντικής προσφοράς κάνοντας την κοινωνίας μας καλύτερη
* Για πληροφορίες: loucaides45@hotmail.com