Τί είναι η ωχρά κηλίδα;
Η ωχρά κηλίδα είναι η κεντρική περιοχή του αμφιβληστροειδή με τη μεγαλύερη συγκέντρωση κυττάρων που ανιχνεύουν το φώς (φωτουποδοχείς). Αυτή η περιοχή έχει τη μεγαλύτερη συγκέντρωση φωτουποδοχέων και προσδίδει την καλύτερη ποιότητα όρασης που χρειάζεται για διάβασμα, οδήγηση κτλ.
Υπάρχουν πολλές παθήσεις που επηρεάζουν την ωχρά κηλίδα όπως ο διαβήτης και η απόφραξη αγγείων. Μια απο τις ποιό συχνές είναι και η ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς κηλίδας (ΗΕΩ), η οποία είναι μια απο τις πιο κοινές αιτίες απώλειας όρασης παγκοσμίως στις ανεπτυγμένες χώρες.
Τί σημαίνει ηλικιακή εκφύλιση της ωχράς;
Είναι μια ομάδα παθήσεων που επηρεάζουν τη λειτουργία της ωχράς κηλίδας. Εμφανίζονται συνήθως μετά την ηλικία των 50 χρόνων και έχουν κοινό χαρακτηριστικό την εκφύλιση του αμφιβληστροειδούς και καταστροφή των φωτουποδοχέων. Χωρίζονται σε γενικές γραμμές στην ξηρή και υγρή μορφή.
Η ξηρή μορφή χαρακτηρίζεται απο σταδιακή ‘φθορά΄του αμφιβληστροειδούς με συνέπεια την απώλεια φωτοκυττάρων και μείωση της όρασης.
Η υγρή μορφή συνήθως εξελίσσεται απο την ξηρή μορφή. Σε αυτή την περίπτωση δημιουργούνται νεόπλαστα αγγεία κάτω απο τον αμφιβληστροειδή τα οποία είναι εύθραυστα και διαρρέουν υγρό, προκαλώντας πρήξημο στην ωχρά κηλίδα, ή μπορεί να αιμορραγήσουν προκαλώντας σοβαρή απώλεια όρασης.
+2
Ποιά είναι τα συμπτώματα;
Στην ξηρή ΗΕΩ ο ασθενής παρατηρεί σταδιακή μείωση της κεντρικής όρασης η οποία προχωρά αργά και συνήθως παίρνει χρόνια πριν επηρεάσει την όραση σε βαθμό που να επηρεάζει την καθημερινότητα του ασθενή (όπως π.χ. οδήγηση). Σε μερικές περιπτώσεις παρατηρείται ήπια παραμόρφωση της όρασης ή απώλεια μέρους της κεντρικής όρασης.
Τα πρώτα συμπτώματα της υγρής ΗΕΩ είναι απότομη μείωση της όρασης που συχνά συνοδεύεται με παραμόρφωση της όρασης (π.χ. ένα ίσιο αντικείμενο να αντιλαμβάνεται καμπυλωτό). Η όραση συνήθως παρουσιάζει ραγδαία μείωση σε μικρό χρονικό διαστημα. Αυτή η μορφή ευθύνεται για τις περισσότερες περιπτώσεις σοβαρής απώλειας όρασης λόγω ΗΕΩ.
Ποιοί είναι οι παράγοντες κινδύνου;
Εκτός απο την προχωρημένη ηλικία, ασθενείς με οικογενειακό ιστορικό ΗΕΩ, καρδιαγγειακούς παράγοντες κινδύνου και ειδικά καπνιστές έχουν ψηλότερο ρίσκο να παρουσιάσουν ΗΕΩ. Επίσης ψηλότερο ρίσκο έχουν οι γυναίκες και οι ασθενείς με ανοιχτό χρώμα δέρματος και ματιών.
Υπάρχει πρόληψη;
Η αποφυγή του καπνίσματος και ρύθμιση των καρδιαγγειακών παραγόντων (αρτηριακή πίεση, χοληστερόλη, παχυσαρκία) βοηθά στη μείωση του ρίσκου. Μελέτες έχουν επίσης αποδείξει πως ορισμένες βιταμίνες και συμπληρώματα διατροφής μειώνουν το ρίσκο εξέλιξης της ΗΕΩ.
Η συχνή εξέταση απο τον οφθαλμίατρο και κυρίως η άμεση εξέταση σε περίπτωση απότομης αλλαγής στην όραση είναι κρίσιμης σημασίας για πρόληψη της απώλειας όρασης.
Υπάρχει θεραπεία;
Η ξηρή μορφή της ΗΕΩ δυστυχώς στο παρόν στάδιο δεν έχει κάποια θεραπεία για επανάκτηση της χαμένης όρασης. Υπάρχει έντονο ερευνητικό ενδιαφέρον στον τομέα και αναμένονται αποτελεσματικές θεραπείες στα επόμενα λίγα χρόνια. Σήμερα η καλύτερη θεραπεία είναι η πρόληψη όπως αναφέρθηκε πιο πάνω, με καλή διατροφή και υγιεινό τρόπο ζωής. Πολύ σημαντική είναι και η χρήση βοηθημάτων χαμηλής όρασης που μεγιστοποιούν τη αξιοποίηση της υπάρχουσας όρασης.
Υπάρχουν διάφορες θεραπείες για την υγρή μορφή της ΗΕΩ. Μεγάλες μελέτες έχουν αναδείξει τις ενέσεις αναστολέων του αυξητικού παράγοντα του ενδοθηλίου των αγγείων (VEGF) ως την πλέον αποτελεσματική θεραπεία για σταθεροποίηση της όρασης, και σε πολλές περιπτώσεις σημαντική βελτίωση.
Οι ενέσεις γίνονται μέσα στο μάτι, αλλά με τη χρήση αναισθητικών σταγόνων ο ασθενής δεν νιώθει πόνο. Οι ενέσεις γίνονται σε καθαρό χώρο στο ιατρείο με χρήση αποστειρωμένων υλικών και η όλη διαδικασία παίρνει μερικά λεπτά. Ο αριθμός των ενέσεων εξαρτάται απο τη σοβαρότητα της πάθησης του κάθε ασθενούς, αλλά κατα κανόνα όλοι οι ασθενείς ασχίζουν με μία ένεση κάθε μήνα για 3 μήνες και μετά γίνεται επανεκτίμηση. Η θεραπεία μπορεί να χρειαστεί για λίγο χρονικό διάστημα ή ακόμη και για χρόνια, ανάλογα με το περιστατικό.
Τα καλύτερα αποτελέσματα στην τελική όραση με τις πιο λίγες ενέσεις βλέπουμε στους ασθενείς που παρουσιάζονται στον οφθαλμίατρο νωρίς (μόλις αντιληφθούν τα πρώτα συμπτώματα) και είναι συνεπείς στην παρακολούθηση και τη θεραπεία.
Εκτός απο τις ενέσεις υπάρχουν θεραπείες που χρησιμοποιούνται σε ορισμένα περιστατικά ανάλογα με τον τύπο της υγρής ΗΕΩ ή πιο συχνά σαν συμπληρωματική θεραπεία σε συνδυασμό με ενέσεις. Σε αυτές τις θεραπείες περιλαμβάνονται θεραπείες με θερμικό laser, μή-θερμικό laser (φωτοδυναμική θεραπεία) και ακτινοθεραπεία.
Η εξέλιξη των αναστολέων το VEGF έχει μεταμορφώσει την πρόγνωση της υγρής ΗΕΩ τα τελευταία 10 χρόνια με θεαματικά αποτελέσματα. Είναι ξεκάθαρο όμως πως για να έχουμε τα επιθυμητά αποτελέσματα ο ασθενής πρέπει να μην καθυστερήσει να επισκευθεί τον οφθαλμίατρο τουμόλις εμφανιστούν συμπτώματα και να μην καθυστερήσει να ξεκινήσει θεραπεία εάν χρειάζεται. Ελπίζουμε πως στο άμεσο μέλλον θα έχουμε εξίσου αποτελεσματικές θεραπείες και για την ξηρή ΗΕΩ.
* Δρ. Αντρέας Κοντός, χειρούργος αμφιβληστροειδούς , καταρράκτη και ωχράς κηλίδας, BSc(Hons), MBChB(Hons), FRCOphth(Lon), CCT(UK), Λεμεσός, τηλέφωνο 25386300