Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Λογοθεραπείας θεσπίσθηκε το 2004 από τη Μόνιμη Ευρωπαϊκή Επιτροπή Λογοπαθολόγων (CPLOL) και εορτάζεται κάθε χρόνο στις 6 Μαρτίου.
Το θέμα της φετινής Ευρωπαϊκής Ημέρας Λογοθεραπείας, το οποίο επιλέχθηκε από τη Μόνιμη Ευρωπαϊκή Επιτροπή των Συνδέσμων Λογοπαθολόγων των χωρών μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης (C.P.L.O.L.), είναι η «Δυσφαγία».
Τί είναι η δυσφαγία;
Η δυσκολία στην μάσηση ή και την κατάποση ονομάζεται δυσφαγία. Παρότι η δυσφαγία μπορεί να εμφανιστεί στον καθένα, συμβαίνει συχνότερα σε ενήλικες, μωρά και ασθενείς με προβλήματα του εγκεφάλου ή του νευρικού συστήματος.
Οι διαταραχές κατάποσης εμφανίζονται σε διάφορες φάσεις της διαδικασίας κατάποσης:
Στοματική φάση: δυσκολίες στη μάσηση και στη μεταφορά της τροφής ή των υγρών από το στόμα στον φάρυγγα.
Φαρυγγική φάση: δυσκολίες στην έναρξη της κατάποσης, στην προώθηση της τροφής ή των υγρών στον φάρυγγα, στο κλείσιμο των αεραγωγών ώστε να μην εισέλθει τροφή ή υγρό στον πνεύμονα.
Οισοφαγική φάση: δυσκολίες στη χαλάρωση και τη σύσφιξη των ανοιγμάτων του φάρυγγα και του στομάχου και στην προώθηση της τροφής στον οισοφάγο.
Ποιες είναι οι ενδείξεις και τα συμπτώματα της δυσφαγίας;
- Καταβολή μεγαλύτερης προσπάθειας για τη μάσηση και την κατάποση.
- Βήχας κατά τη διάρκεια ή μετά την κατανάλωση φαγητού ή ποτού.
- Μεγάλα σε διάρκεια γεύματα.
- Αίσθηση ξένου αντικειμένου στο λαιμό.
- Διαφυγή τροφής ή υγρού από το στόμα.
- Απώλεια όρεξης αλλά και κιλών λόγω μη επαρκούς σίτισης.
- Επανειλημμένες λοιμώξεις του αναπνευστικού.
Που οφείλονται τα προβλήματα κατάποσης;
Βλάβη του νευρικού συστήματος, όπως π.χ.:
- Αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, εγκεφαλική κάκωση, βλάβη του νωτιαίου μυελού.
- Πλάγια μυατροφική σκλήρυνση (ALS ή νόσος Lou Gehrig).
- Νόσος Parkinson, σκλήρυνση κατά πλάκας.
- Μυϊκή δυστροφία, εγκεφαλική παράλυση.
Προβλήματα που επηρεάζουν την κεφαλή και τον τράχηλο, όπως:
- Καρκίνος του στόματος, του φάρυγγα ή του οισοφάγου.
- Κάκωση ή χειρουργική επέμβαση στην κεφαλή ή τον τράχηλο.
- Ελαττωματικές οδοντοστοιχίες.
Προβλήματα κατάποσης μπορούν επίσης να προκληθούν από πολλές άλλες νόσους, παθήσεις ή χειρουργικές επεμβάσεις.
Τι επιπτώσεις έχουν τα προβλήματα κατάποσης;
- Κακή διατροφική κατάσταση ή αφυδάτωση.
- Κίνδυνος εισρόφησης (εισόδου τροφής ή υγρών στους αεραγωγούς) που μπορεί να προκαλέσουν από συνεχείς λοιμώξεις του αναπνευστικού έως και πνευμονία και χρόνια πνευμονοπάθεια.
- Μικρότερη ευχαρίστηση κατά την κατανάλωση τροφής και ποτών.
- Κακή διάθεση, περιορίζει τη συμμετοχή του σε δραστηριότητες, έως και στη διαδικασία της κοινωνικοποίησης.
- Το φαγητό συνδέεται με άσχημα συναισθήματα που μπορεί να συνοδεύουν για πολύ καιρό τον ασθενή.
- Άρνηση της τροφής ακόμα και μετά τη θεραπεία του προβλήματος.
Πού πρέπει να αποταθώ για βοήθεια;
Ένας εξειδικευμένος ΩΡΛ σε συνεργασία με τον ειδικό Λογοπαθολόγο θα δώσουν την κατάλληλη εξατομικευμένη θεραπεία.
Με μια αξιολόγηση κατάποσης που γίνεται εύκολα και άμεσα στο ιατρείο, θα δώσουν συμβουλές για την κατάλληλη θέση στη σίτιση, για τη σύσταση των τροφών, αλλά και κάποιες τεχνικές διαχείρισης της συμπεριφοράς του ασθενή σε περιπτώσεις άρνησης της τροφής.
Πολλοί ειδικευμένοι ιατροί, Λογοπαθολόγοι και άλλοι θεραπευτές επαγγελμάτων υγείας μπορούν να συνεργαστούν στην αξιολόγηση και τη θεραπεία ενός προβλήματος κατάποσης.
Με ποιον τρόπο αξιολογεί ο Λογοπαθολόγος τις διαταραχές κατάποσης;
Προσεκτική λήψη ιστορικού συμπτωμάτων και ιατρικού ιστορικού
Εξέταση της δύναμης και της κίνησης των μυών που συμμετέχουν στην κατάποση, όπως τα χείλη, η γλώσσα, οι μύες της σιαγόνας και η υπερώα.
Δοκιμασίες για την αξιολόγηση των προβλημάτων κατάποσης που αφορούν στο στόμα και τον φάρυγγα.
Η διάγνωση της δυσφαγίας είναι σημαντική έτσι ώστε να γνωρίζουμε τη σωστή λήψη τροφής (είδος-σύσταση και τρόπο) και αποφυγή εισροφήσεων και κατά συνέπεια λοιμώξεων του αναπνευστικού.
*Ελένη Μουγιάρη
Λογοπαθολόγος-Λογοθεραπεύτρια Bsc-MSc
Μέλος του Συλλόγου Εγγεγραμμένων Λογοπαθολόγων Κύπρου (ΣΥΕΛΚ).
email: eleni_mougiari@hotmail.