Mε φόντο μελανό τους δεκάδες χιλιάδες θανάτους και τις αναπηρίες που προκαλεί η μηνιγγίτιδα, η νόσος βρίσκεται σήμερα στο προσκήνιο, καθώς εορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα κατά της Μηνιγγίτιδας, ημέρα ενημέρωσης για την αξία της πρόληψης, της διάγνωσης και της θεραπείας.
Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα, η οποία είναι η πιο σοβαρή και κοινή μορφή της νόσου, προκαλεί περίπου 170.000 θανάτους παγκοσμίως κάθε χρόνο.
Ο παιδίατρος Νίκος Μακρίδης αναλύει στο HelthNews
Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι μια πολύ επικίνδυνη ασθένεια. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, είναι σχεδόν πάντα θανατηφόρα.
Ο εγκέφαλος και ο νωτιαίος μυελός περιβάλλονται στο εξωτερικό τους από ένα προστατευτικό περίβλημα από συνδετικό ιστό, τις λεγόμενες μήνιγγες του εγκεφάλου ή του νωτιαίου μυελού.
Αυτές μπορούν να ερεθιστούν από διάφορα παθογόνα, κι’ αυτό ονομάζεται μηνιγγίτιδα. Αν επηρεαστεί κι ο εγκέφαλος, τότε ονομάζεται μηνιγγοεγκεφαλίτιδα.
Μια μηνιγγίτιδα πρέπει πάντα να θεωρείται ως μια επείγουσα κατάσταση, επειδή ξαπλώνεται μαζικά μέσα σε λίγες ώρες και μπορεί να οδηγήσει σε θάνατο αν παραμείνει χωρίς θεραπεία! Με την εμφάνιση των παρακάτω αναφερόμενων συμπτωμάτων θα πρέπει να καλέσετε αμέσως ένα ασθενοφόρο.
Τι προκαλεί τη μηνιγγίτιδα;
Τα πιο κοινά αιτία της μηνιγγίτιδας είναι βακτήρια και οι ιοί,και πιο σπάνια, μύκητες ή παράσιτα.
Τα παθογόνα γενικά μεταδίδονται με τα σταγονίδια, δηλαδή με το φτέρνισμα ή το βήχα. Πολλοί άνθρωποι είναι φορείς κάποιων παθογόνων της μηνιγγίτιδας ,χωρίς να αναπτύσσουν μηνιγγίτιδα.
Από τα βακτήρια που προκαλούν μηνιγγίτιδα, πιο συχνά ενοχοποιούνται, οι μηνιγγιτιδόκοκκοι, οι πνευμονιόκοκκοι και ο αιμόφιλος της ινφλουένσας.
Επίσης, στο πλαίσιο μιας φυματίωσης, κάτι φυσικά που έχει γίνει σπάνιο στην Ευρώπη, ή μιας σύφιλης, μπορεί να αναπτυχθεί βακτηριακή μηνιγγίτιδα.
Περιστασιακά, μπορεί επίσης να προκύψει μηνιγγίτιδα με μια άμεση μόλυνση, όπως για παράδειγμα σε περίπτωση τραυματισμού στο κεφάλι με κάταγμα κρανίου, αλλά και σαν επιπλοκή μιάς παραρρινοκολπίτιδας η και μέσης ωτίτιδας.
Σε αυτές τις περιπτώσεις, ως επί το πλείστον το παθογόνο είναι σταφυλόκοκκος.
Μια ιογενής μηνιγγίτιδα παρατηρείται συχνά σε συνδυασμό με μια άλλη ιογενή νόσο. Για παράδειγμα, έως και 40 τοις εκατό των ασθενών που πάσχουν με παρωτίτιδα, παρουσιάζουν και συμπτώματα ιογενούς μηνιγγίτιδας.
Επίσης κάποιοι αδενοιοί προκαλούν ιογενή μηνιγγίτιδα καθώς επίσης και άλλοι ιοί.
Ποια είναι τα συμπτώματα της μηνιγγίτιδας;
Τα κύρια συμπτώματα είναι πυρετός, πονοκέφαλος και αυχενική δυσκαμψία.
Το τελευταίο σημαίνει ότι όλες οι κινήσεις της κεφαλής, όπως το να αγγίξει ο ασθενής το πηγούνι του στο στήθος, είναι εξαιρετικά επώδυνο, λόγω των περιορισμών της κίνησης της αυχενικής μοίρας της σπονδυλικής στήλης ή πολλές φορές αδύνατο.
Επιπρόσθετα υπάρχει συχνά κόπωση, εξάντληση, ευαισθησία στο φώς και στον θόρυβο, και, ενδεχομένως, ναυτία και έμετος. Σε προχωρημένο στάδιο, μπορεί τελικά να οδηγήσει σε υπνηλία και σε κώμα.
Όταν επηρεάζεται κι’ο εγκέφαλος (μηνιγγοεγκεφαλίτιδα), μπορεί να έχουμε και επιληπτικές κρίσεις ή άλλες νευρολογικές καταστάσεις.
Στα μικρά παιδιά, τα συμπτώματα μπορεί να είναι λιγότερο έντονα.
Τα συμπτώματα που παρουσιάζονται είναι συχνά, το κοιλιακό άλγος και η διάρροια σαν πρώτα και μερικές φορές επιληπτικές κρίσεις.
Κατά την μηνιγγοκοκκική μηνιγγίτιδα, μπορεί να εμφανιστούν μικρές στικτές αιμορραγίες στο δέρμα.
Αυτά ονομάζονται πετέχειες.
Οι αιμορραγίες στο δέρμα, είναι ένα σημάδι ότι τα βακτήρια έχουν εισέλθει στην κυκλοφορία του αίματος.
Αυτή η κατάσταση (σηψαιμία, δηλητηρίαση του αίματος) είναι εξαιρετικά σοβαρή κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπίζεται επειγόντως στο νοσοκομείο.
Πώς ο γιατρός κάνει τη διάγνωση;
Με την υποψία μηνιγγίτιδας πρέπει να διενεργείται οσφυονωτιαία παρακέντηση. Με αυτή την εξέταση λαμβάνεται εγκεφαλονωτιαίο υγρό (ΕΝΥ), ένα υγρό που βρέχει τον εγκέφαλο και το νωτιαίο μυελό.
Γίνεται με μια ειδική βελόνα παρακέντησης μεταξύ του 3ου και του 5ου οσφυϊκού σπονδύλου μπαίνοντας στο νωτιαίο τρήμμα (κανάλι).
Το υγρό λαμβάνεται προκειμένου να εξεταστεί για σημάδια λοίμωξης και ταυτοποίησης των παθογόνων.
Επιπλέον, ο γιατρός θα πάρει και λίγο αίμα. Εκτός από την ταυτοποίηση της φλεγμονής και των πιθανών παθογόνων, μπορεί ο γιατρός να προσδιορίσει και τα επίπεδα της προκαλσιτονίνης στο αίμα. Αυτή αυξάνεται μόνο στη βακτηριακή μηνιγγίτιδα.
Επιπλέον, με αξονική η μαγνητική τομογραφία του εγκεφάλου μπορεί να διερευνηθούν οι χώροι από τους οποίους προήλθε και εξαπλώθηκε η μόλυνση (πχ το αυτί ή τα ιγμόρεια).
Πώς αντιμετωπίζεται η μηνιγγίτιδα;
Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα αντιμετωπίζεται με αντιβιοτικά. Ακόμη και τα μέλη της οικογένειας πρέπει να λάβουν προληπτικά αντιβιοτικά. Εάν η μηνιγγίτιδα προκλήθηκε από ιούς, τότε χρησιμοποιούνται αντι-ιικές θεραπείες.
Επιπλέον, πρέπει να διατηρείται υδατική και ηλεκτρολυτική ισορροπία, καθώς και η αποτελεσματική αντιμετώπιση του πόνου και του πυρετού.
Βακτηριακή μηνιγγίτιδα: πρόληψη μέσω εμβολιασμού
Η παιδιατρική κοινότητα συνιστά στο πρόγραμμα εμβολιασμών διάφορα εμβόλια για όλα τα βρέφη και τα παιδιά.
Μεταξύ άλλων, συστήνονται και τα εμβόλια κατά κοινών παθογόνων της βακτηριακής μηνιγγίτιδας όπως του μηνιγγιτιδόκοκκου, πνευμονιόκοκκου και αιμόφιλου της ινφλουέντσας τύπου Β (Hib).
Δεδομένου ότι το ανοσοποιητικό σύστημα των παιδιών δεν είναι ακόμη πλήρως ώριμο και δεν μπορεί τόσο εύκολα να αντιμετωπίσει τα παθογόνα, αυτά τα εμβόλια συνιστώνται σε κάθε περίπτωση:
- Εμβόλιο κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου: Μεταξύ των μηνιγγιτιδόκοκκων υπάρχουν διαφορετικοί υπότυποι. Μέχρι πρόσφατα, μπορούσε κάποιος να εμβολιασθεί μόνο κατά του μηνιγγιτιδόκοκκου των υποτύπων Α, C, W135 και Υ. Για τον υπότυπο που είναι υπεύθυνος πιο συχνά για μηνιγγιτιδοκοκκική μηνιγγίτιδα (υπότυπος Β), δεν υπήρχε εμβόλιο. Όμως από το 2013, υπάρχει επίσης ένα εμβόλιο έναντι αυτού του υποτύπου.
- Πνευμονιοκοκκικό εμβόλιο: Απαιτεί συνολικά τέσσερις ενέσεις που γίνονται στον τρίτο, πέμπτο, έβδομο και τον δέκατο πέμπτο μήνα της ζωής. Η προστασία του εμβολίου είναι μακράς διαρκείας και δεν χρειάζεται να ανανεώνεται.
- Εμβόλιο κατά του αιμόφιλου της ινφλουέντσας: Διενεργείται τον δεύτερο, τέταρτο, έκτο και δέκατο ένατο μήνα ζωής.
Είναι σημαντικό, όπως συμβαίνει με όλα τα εμβόλια, να λαμβάνονται όλες οι λεπτομερείς πληροφορίες από το γιατρό για να αποσαφηνίσει τα θέματα και, ενδεχομένως, να συζητηθούν οι όποιες ανησυχίες.
Και τα τρία εμβόλια μπορούν να βοηθήσουν στο να να μειωθεί ο κίνδυνος μηνιγγίτιδας σημαντικά.
Ποια είναι η πρόγνωση της μηνιγγίτιδας;
Η βακτηριακή μηνιγγίτιδα είναι μια επικίνδυνη ασθένεια. Αν αφεθεί χωρίς θεραπεία, είναι σχεδόν πάντα θανατηφόρα.
Όμως, παρά τη βέλτιστη θεραπεία εξακολουθούν να πεθαίνουν 5-15% των ασθενών, επειδή η νόσος εξελίσσεται ταχύτατα σε ορισμένες περιπτώσεις.
Αν επιζήσει ο ασθενής το πρώτο κρίσιμο εικοσιτετράωρο, τότε οι πιθανότητες ίασης είναι μεγάλες.
Η ιογενής μηνιγγίτιδα εξελίσσεται συνήθως καλοηθώς, αλλά η διαδικασία επούλωσης είναι συχνά χρονοβόρα.
Το σημαντικό, είναι να γνωρίζουμε τα συμπτώματα και αν χρειαστεί να δράσουμε γρήγορα.