Η ειδική γλωσσική διαταραχή είναι μια σημαντική διαταραχή της γλωσσικής ικανότητας στον προφορικό λόγο που δεν συνοδεύεται από νοητική υστέρηση, εμφανή νευρολογική βλάβη ή διαταραχή ακοής.
Η ΕΓΔ δεν προέρχεται από την γέννηση και δεν είναι αποτέλεσμα κάποιας ασθένειας ή κάποιου ψυχολογικού τραύματος. Τα παιδιά με ΕΓΔ δεν παρουσιάζουν όλα τα ίδια συμπτώματα.
Παιδιά με δυσκολίες στην ομιλία ή στην γλωσσική ανάπτυξη έχουν μετέπειτα υψηλό κίνδυνο εμφάνισης δυσκολιών στον γραπτό λόγο, με αποτέλεσμα χαμηλές μαθησιακές και σχολικές επιδόσεις.
Ένα παιδί παρουσιάζει ελλείμματα τόσο στη γλώσσα όσο και στις σχολικές του επιδόσεις, οι οποίες αντιστοιχούν σε παιδί μικρότερης ηλικίας, τότε υπάρχει πιθανότητα να έχει ειδική γλωσσική διαταραχή.
Τα προβλήματα στον λόγο του, το πιθανότερο είναι να ξεκίνησαν από την προσχολική του ηλικία, από τα πρώτα στάδια εκμάθηση της γλώσσας, πριν από την ηλικία των 4 ετών.
Τα χαρακτηριστικά της Ειδικής Γλωσσικής Διαταραχής (Ε.Γ.Δ.):
Τα παιδιά με Ειδική Γλωσσική Διαταραχή συνήθως αρχίζουν να μιλούν περίπου στην ίδια ηλικία με τα φυσιολογικά παιδιά, αλλά είναι αισθητά πιο αργή η πρόοδος που σημειώνουν.
Έχουν στο ιστορικό τους μια μικρή χρονολογική καθυστέρηση στην απόκτηση γλωσσικών ορόσημων (π.χ. πρώτη λέξη, πρώτη φράση) και γενικότερα ένα πιο βραδύ ρυθμό ανάπτυξης.
Συχνά καθυστερούν να «καθαρίσουν» την ομιλία τους, αργώντας να προφέρουν σωστά όλους τους φθόγγου.
Σε γενικές γραμμές, παιδιά με ΕΓΔ παρουσιάζουν από μικρή ηλικία καθυστέρηση στην κατανόηση και στην έκφραση του λόγου τους, η οποία συνεχίζεται και στη μετέπειτα ζωή τους, αν δεν αντιμετωπιστεί έγκαιρα, ιδιαίτερα όταν οι δυσκολίες αφορούν στην κατανόηση τόσο του προφορικού όσο και του γραπτού λόγου.
Συνήθως οι γονείς το πρόβλημα αυτό το αντιμετώπισαν με το συνηθισμένο «θα περάσει μέχρι να πάει στο σχολείο».
Μεγαλώνοντας εμφανίζει μαθησιακή υποεπίδοση, που δυσκολεύεται να παρακολουθήσει την παράδοση του μαθήματος, να ακολουθήσει προφορικές οδηγίες και φυσικά το παιδί κλείνεται στον εαυτό του. Και τότε η οικογένεια πανικοβάλλεται για το τι συμβαίνει.
Πως επηρεάζεται η κατανόηση του προφορικού λόγου;
Υπάρχει δυσκολία στην κατανόηση της γραμματικής. Το παιδί δεν αντιλαμβάνεται τη μέση και παθηπκή φωνή, τις χωροχρονικές έννοιες όπως αύριο, αργότερα κλπ., τις αφηρημένες έννοιες, τις μεταφορές.
Οι φράσεις τους δεν έχουν το σωστό χρόνο, είναι σχεδόν πάντα στον ενεστώτα και γενικά υπάρχει άτακτη τοποθέτηση μερικών λέξεων μέσα στην πρόταση («έχω δύο γιαγιές», «χτες πάμε στο πάρκο», «τα παιδιά χόρεψε», «ο σκύλος ήταν άσπρο»).
Επίσης, δυσκολεύεται στην εκτέλεση σύνθετων προφορικών οδηγιών.
Δυσκολία παρουσιάζει, παράλληλα, στη συμμετοχή αλλά και στη διατήρηση του διαλόγου π.χ. με έναν συμμαθητή του, γιατί πολλές φορές δεν καταλαβαίνει το περιεχόμενο της συζήτησης.
Στην κατανόηση της ανάγνωσης δηλαδή στο νόημα του κειμένου. Δυσκολεύεται να απομνημονεύσει και να ανακαλέσει τη σημαντική πληροφόρηση του κειμένου. Αυτό το τελευταίο δείχνει να συνδέει την ΕΓΔ με προβλήματα στη βραχυπρόθεσμη μνήμη.
Οι ρυθμοί του σε όλες τις διεργασίες είναι αργοί και η μάθηση γίνεται μια επίπονη διαδικασία για το παιδί και τους γονείς του.
Πως επηρεάζεται η έκφραση του προφορικού λόγου;
Παιδιά με ΕΓΔ έχουν περιορισμένο, φτωχό λεξιλόγιο, αποφεύγουν σύνθετες λέξεις, ενώ οι προτάσεις τους είναι σύντομες και πολύ απλές για την ηλικία τους.
H συντακτική και γραμματική τους δομή παρουσιάζει προβλήματα για τα μικρότερα παιδιά, ενώ στις μεγαλύτερε ηλικίες δυσκολεύονται να βρουν τις κατάλληλες λέξεις για να εκφραστούν, και δυσκολεύονται να διηγηθούν γεγονότα με τη σωστή σειρά.
Το ίδιο χαρακτηρίζει και τον γραπτό τους λόγο: ορθογραφικά , γραμματικά λάθη, ασύνδετες, εκτός θέματος προτάσεις, επαναλήψεις, μικρές προτάσεις χωρίς εννοιολογικό περιεχόμενο.
Πως επηρεάζεται ψυχοσυναισθηματικά;
Βιώνουν πολλές άσχημες στιγμές , ιδίως στο σχολικό τους περιβάλλον: πολλές προσβολές από τους συμμαθητές τους, ματαίωση από τους γονείς τους και μερικές φορές αμφισβήτηση και από τους ίδιους τους εκπαιδευτικούς.
Είναι τα μοναχικά παιδιά της τάξης ή αυτά με την προκλητική συμπεριφορά ή ακόμα και εκείνα που πάσχουν από άγχος και κατάθλιψη. Χρειάζονται τόνωση της αυτοπεποίθησής τους, υπομονή και ενεργοποίηση των δυνατών τους σημείων.
Πως γίνετε η Διάγνωση και η Θεραπεία;
Για να γίνει η διάγνωση της ΕΓΔ ή Εξελικτικής Δυσφασίας , όπως συχνά αναφέρεται, πρέπει να αποκλείσουμε προβλήματα όπως νοητική υστέρηση, προβλήματα ακοής, αυτισμό ή νευρολογικές βλάβες.
Οι θεραπευτικοί τους στόχοι είναι εξατομικευμένοι και προκύπτουν έπειτα από λεπτομερή αξιολόγηση του προφορικού και του γραπτού λόγου με ειδικά ανιχνευτικά εργαλεία από Λογοπαθολόγους οι οποίοι θα σχεδιάσουν το θεραπευτικό πλάνο .
Παράλληλα με τις στοχευόμενες τεχνικές του ειδικού, το παιδί μπορεί να βοηθηθεί μέσα από δραστηριότητες όπως η ανάγνωση παραμυθιών από τον δάσκαλο ή και τον γονέα, κάτι που θα το βοηθήσει να χρησιμοποιήσει τη γλώσσα του σε διάφορα επικοινωνιακά επίπεδα.
Να αφηγηθεί αυτά που άκουσε μέσα από τη διήγηση της ιστορίας, να διευρύνει το λεξιλόγιό του, να βελτιώσει την οργάνωση των προτάσεων του, να απαντά σε ερωτήσεις, να συγκρατεί στο κείμενο τις σημαντικές λέξεις -κλειδιά, να κάνει ερωτήσεις να παίρνει μέρος σε διαλόγους να γράφει και, τέλος, ακόμα και να ζωγραφίσει τα σημεία της ιστορίας που το εντυπωσίασαν.
Σημαντική είναι η πρόληψη και η έγκαιρη διάγνωση παιδιών με δυσκολίες στην ομιλία ή στη γλωσσική τους ανάπτυξη, αφού έχουν υψηλό κίνδυνο εμφάνισης δυσκολιών στον γραπτό λόγο πηγαίνοντας σχολείο.
*Ελένη Μουγιάρη
Λογοπαθολόγος-Λογοθεραπεύτρια B.Α
Εργοθεραπεία MSc
Εξουσιοδοτημένη επόπτης Λογοθεραπείας, σε φοιτητές.
Εγγεγραμμένη και ενεργό μέλος του Συλλόγου Λογοπαθολόγων Κύπρου (ΣΥΕΛΚ).
email: eleni_mougiari@hotmail