Το έμφραγμα του μυοκαρδίου («καρδιακή προσβολή») αποτελεί αναμφίβολα μια δραματική εμπειρία και ταυτόχρονα κύρια αιτία θανάτου.
Προκύπτει όταν ένας κλάδος των στεφανιαίων αρτηριών της καρδιάς αποφραχθεί εντελώς με αποτέλεσμα την απότομη διακοπή της κυκλοφορίας του αίματος και την επαπειλούμενη νέκρωση του αντίστοιχου τμήματος της καρδιάς.
Συνήθως η απόφραξη της αρτηρίας προκαλείται από έναν θρόμβο (πήγμα αίματος), ο οποίος σχηματίζεται ξαφνικά πάνω σε μια αθηρωματική πλάκα και αποφράζει πλήρως τον αυλό.
Η τελευταία αποτελεί μέρος της αθηρωμάτωσης, μιας μακροχρόνιας διαδικασίας συσσώρευσης λιπιδίων και άλλων συστατικών στο τοίχωμα των αρτηριών που καταλήγει σε σταδιακή στένωση του αγγείου.
Κλινική Εικόνα
Τουλάχιστον στις μισές περιπτώσεις το έμφραγμα πυροδοτείται από κάποιο παράγοντα όπως μια έντονη σωματική εργασία, ένα ισχυρό συναισθηματικό stress, ένα βαρύ γεύμα ή η έκθεση σε έντονο ψύχος.
Δεν είναι τυχαίο άλλωστε που η συχνότητα των εμφραγμάτων παρουσιάζει μια περιοδικότητα.
Έχει βρεθεί ότι τα εμφράγματα είναι πιο συχνά τις πρωινές ώρες, όπου τα επίπεδα αδρεναλίνης στο αίμα είναι πιο ψηλά, καθώς και το χειμώνα. Αρκετές φορές όμως είναι δύσκολο να απομονωθεί κάποιο συγκεκριμένο εκλυτικό αίτιο και το έμφραγμα μπορεί να συμβεί χωρίς καμία προειδοποίηση.
Το κυρίαρχο σύμπτωμα στην συμπτωματολογία του εμφράγματος είναι ο πόνος.
Ο πόνος εντοπίζεται κλασσικά πίσω από το στέρνο και μπορεί να αντανακλά στην πλάτη και στην εσωτερική πλευρά του αριστερού ή και των δύο χεριών και να φθάνει ως τα δάχτυλα.
Λιγότερο συχνά μπορεί να επεκτείνεται στον λαιμό ή την κάτω γνάθο.
Ο άρρωστος τον περιγράφει σαν «σφίξιμο, βάρος, κάψιμο ή πλάκωμα» και πολλές φορές φέρνει την σφιγμένη γροθιά στο στήθος για να περιγράψει το ενόχλημά του. Η ένταση του πόνου κυμαίνεται από αφόρητη έως εντελώς ανεπαίσθητη.
Άλλες φορές ο πόνος μπορεί έχει άτυπες εντοπίσεις (πχ στην περιοχή του στομάχου στην κοιλιά) και να εκληφθεί εσφαλμένα ως έλκος ή δυσπεψία ενώ κάποτε αντί του πόνου ο ασθενής μπορεί να αναφέρει δύσπνοια, αιφνίδια εύκολη κόπωση ή λιποθυμικό επεισόδιο.
Σε μερικούς ανθρώπους (διαβητικοί, υπερτασικοί, ηλικιωμένοι) ο πόνος δυνατόν να απουσιάζει εντελώς. Σε μελέτες μάλιστα έχει βρεθεί ότι ένα 20-30% των εμφραγμάτων είναι εντελώς «σιωπηλά». Επιπρόσθετα, ο ασθενής μπορεί να είναι ωχρός και κάθιδρος και ιδιαίτερα ανήσυχος.
Παράγοντες κινδύνου για έμφραγμα
Ενώ οι παράγοντες που ενοχοποιούνται για το έμφραγμα (και που παραθέτονται παρακάτω) είναι λίγο-πολύ γνωστοί στο ευρύ κοινό, είναι πολύ σημαντικό να τονιστεί ότι υπάρχει ένα σημαντικό ποσοστό ασθενών όπου δεν απομονώνεται κάποιος συγκεκριμένος παράγοντας κινδύνου, ή που η παρουσία του δεν μπορεί να δικαιολογήσει τη βαρύτητα των εκδηλώσεων.
Σε αυτή την περίπτωση οφείλουμε να παραδεχτούμε ως επιστημονική κοινότητα ότι πολλές λεπτομέρειες που έχουν σχέση με την αθηρωμάτωση δεν είναι γνωστές.
- Ανδρικό φύλο
- Κληρονομικό Ιστορικό
- Σακχαρώδης Διαβήτης
- Κάπνισμα
- Αρτηριακή Υπέρταση
- Υπερχοληστερολαιμία
- Παχυσαρκία
- Καθιστική ζωή
- Άγχος-κατάθλιψη
Διάγνωση
Η διάγνωση θα τεθεί από τον καρδιολόγο και βασίζεται κυρίως στο ιστορικό, το καρδιογράφημα και τα ένζυμα του μυοκαρδίου. Το ιστορικό και η κλινική εξέταση είναι το κλειδί στη διάγνωση.
Σίγουρα κάθε πόνος στο στήθος ή στο επιγάστριο (άνω κοιλία) δεν είναι πάντα καρδιολογικής αιτιολογίας, όμως θα πρέπει να διερευνάται με προσοχή, ειδικά αν συνυπάρχουν συσσωρευμένοι παράγοντες κινδύνου.
Το καρδιογράφημα θα επιβεβαιώσει τη διάγνωση, αν και θα πρέπει να τονιστεί ότι ένα φυσιολογικό καρδιογράφημα σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αποκλείσει ένα οξύ καρδιολογικό επεισόδιο.
Για το λόγο αυτό, εάν το σύμπτωμα είναι ύποπτο, θα πρέπει να εξηγηθεί στον ασθενή ότι θα ίσως χρειαστεί να παραμείνει σε ειδικά διαμορφωμένους χώρους (chest pain clinic) του νοσοκομείου για μερικές ώρες (συνήθως 12-24) για παρακολούθηση.
Στην διάρκεια της βραχείας νοσηλείας ο ασθενής τίθεται σε συνεχή ηλεκτροκαρδιογραφική παρακολούθηση, ενώ λαμβάνονται αναλύσεις αίματος για «ένζυμα του μυοκαρδίου».
Τα ένζυμα του μυοκαρδίου (τροπονίνη) είναι ουσίες που απελευθερώνονται 6-8 ώρες μετά την έναρξη του επεισοδίου στο περιφερικό αίμα από το νεκρωμένο μυοκάρδιο και χρησιμοποιούνται από τους γιατρούς ως δείκτης για τη διάγνωση και την παρακολούθηση της πορείας του εμφράγματος.
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με την λειτουργία της καρδιάς ιδιαίτερα χρήσιμο είναι να υποβάλλεται ο ασθενής σε υπερηχογράφημα καρδιάς (Echo) ή και ακτινογραφία θώρακα.
Τέλος, η διερεύνηση άλλων αιτίων που μπορεί να εκδηλωθούν με θωρακικό πόνο, όπως μυοσκελετικά αίτια, παθήσεις του οισοφάγου, γίνεται συνήθως σε δεύτερο στάδιο, αφού αποκλειστεί το ενδεχόμενο ενός οξέος ισχαιμικού επεισοδίου, από το οποίο και κυρίως κινδυνεύει ο ασθενής.
Θεραπεία
Το μεγαλύτερο ποσοστό θανάτων από έμφραγμα συμβαίνει τις πρώτες ώρες μετά το επεισόδιο.
Έχει λοιπόν τεράστια σημασία η έγκαιρη προσέλευση στο νοσοκομείο και η εισαγωγή σε μονάδα εντατικής θεραπείας.
Είναι χρήσιμο ο ασθενής να μεταφέρει μαζί του το οργανωμένο ιατρικό του αρχείο ώστε να είναι άμεσα διαθέσιμες όλες οι αναγκαίες πληροφορίες.
Με την έναρξη του πόνου ο πάσχων πρέπει να σταματήσει την όποια δραστηριότητα, να λάβει υπογλώσσιο δισκίο νιτρογλυκερίνης και να μασήσει μία ασπιρίνη.
Οι πιο πάνω απλοί χειρισμοί είναι πραγματικά δυνατό να αποβούν σωτήριοι. Στο νοσοκομείο θα ακολουθήσει η εξειδικευμένη αντιμετώπιση του εμφράγματος που σκοπό έχει την διάνοιξη του αγγείου και αποκατάσταση της ροής στην κλειστή αρτηρία.
Το τελευταίο μπορεί να γίνει με φάρμακα που διαλύουν τον θρόμβο («θρομβολυτικά») ή ακόμη καλύτερα με αγγειοπλαστική («μπαλονάκι»).
Σημειωτέον ότι στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια υπάρχει η κατάλληλη υποδομή για μπαλονάκι επί 24ώρου βάσεως.
Εάν όλα γίνουν σε ιδανικές συνθήκες δυνατόν ο ασθενής να εξέλθει μετά από 4-7 μέρες από το νοσοκομείο χωρίς επιπλοκές ή προβλήματα.
Αξιοσημείωτο μέσα σε λίγες δεκαετίες η θνητότητα μετά από οξύ έμφραγμα του μυοκαρδίου έχει μειωθεί από το 25-30% σε κάτω από 10%.
Η ζωή μετά το έμφραγμα
Ένα έμφραγμα αποτελεί ορόσημο για την υιοθέτηση ενός καινούριου τρόπου ζωής.
Η διακοπή του καπνίσματος, η υιοθέτηση υγιεινούς διατροφής, η μετρημένη άσκηση και η επίτευξη του ιδανικού σωματικού βάρους θα πρέπει να καταστούν τρόπος και στόχος ζωής.
Η ρύθμιση της χοληστερόλης και του σακχάρου είναι κεφαλαιώδους σημασίας.
Η αδιάλειπτη λήψη της ενδεδειγμένης φαρμακευτικής αγωγής και οι τακτικοί έλεγχοι (check-up) αποτελούν κομμάτι της καθημερινότητας για τον καρδιοπαθή ασθενή.
Η επιστροφή στην δουλειά και στην φυσιολογική του ζωή γίνεται σταδιακά και αφού πρώτα επανεκτιμηθεί η κατάσταση του από τον γιατρό του.
Παράλληλα όμως, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ο πρώτος στόχος παραμένει πάντοτε η πρόληψη.
+2
Δρ. Φοίβος Συμεωνίδης, MD, PHD, Καρδιολόγος