Η πρώτη μεταμόσχευση καρδιάς πριν από 50 χρόνια αποτέλεσε πραγματική επανάσταση.
Πραγματοποιήθηκε στο Κέιπ Τάουν και έγινε δεκτή με μεγάλο σκεπτικισμό.
Σήμερα είναι μια εγχείρηση σχεδόν ρουτίνας.
Στις 2 Δεκεμβρίου του 1967, οι γιατροί του νοσοκομείου Χρόοτε Σχέερ του Κέιπ Τάουν ενημέρωσαν μία γυναίκα, την Άννα Βασκάνσκι, ότι η καρδιά του 53χρονου συζύγου της, Λούις Βασκάνσκι, που νοσηλευόταν επί τέσσερις εβδομάδες στο νοσοκομείο, δεν θα άντεχε περισσότερο από μία-δύο εβδομάδες, στην καλύτερη περίπτωση.
Τελευταία ελπίδα του λιθουανικής καταγωγής μετανάστη, που ασχολείτο με το χονδρεμπόριο αποικιακών ειδών, ήταν ο δρ Κρίστιαν Μπάρναρντ, ο οποίος του πρότεινε μία αλλόκοτη, επικίνδυνη, αβέβαιη, αλλά και τη μοναδική υπαρκτή απόπειρα διάσωσης: να ζήσει με την καρδιά ενός άλλου.
Πραγματικά, ο 45χρονος τότε καθηγητής της καρδιοχειρουργικής, ο “γιατρός με τα χρυσά χέρια” όπως πέρασε στην ιστορία, αφού πειραματίστηκε για χρόνια εκτελώντας επιτυχημένες μεταμοσχεύσεις καρδιάς σε ζώα, θεώρησε ότι ήταν πλέον έτοιμος για να επιχειρήσει το αδύνατο: μία μεταμόσχευση καρδιάς από άνθρωπο σε άνθρωπο.
Ελλείψει εναλλακτικών λύσεων και ενήμερος για την τραγική κατάσταση της καρδιάς του, ο Βασκάνσκι είχε δώσει από καιρό τη συγκατάθεσή του.
Αλλά το πρωτοφανές στα ιατρικά χρονικά τόλμημα έπαιρνε συνεχώς αναβολή καθώς δεν βρισκόταν το κατάλληλα μόσχευμα -μία γερή καρδιά, νεαρού ατόμου, που να έχει πεθάνει από βίαιο θάνατο ώστε να είναι ακόμα λειτουργική και επιπλέον συμβατή με τον οργανισμό του λήπτη, χώρια που έπρεπε να δώσουν τη συγκατάθεσή τους οι συγγενείς του υποψήφιου δότη.
Η Άννα Βασκάνσκι έγινε άθελά της αυτόπτης μάρτυρας ενός φρικτού ατυχήματος, δύο-τρία τετράγωνα από το Χρόοτε Σχέερ.
Μία νέα κοπέλα και μία μεγαλύτερη γυναίκα -η μητέρα της, όπως διαπιστώθηκε αργότερα- παρασύρθηκαν από ένα διερχόμενο αυτοκίνητο, καθώς έβγαιναν από ένα κατάστημα, και τραυματίστηκαν βαρύτατα.
Οι περαστικοί τις μετέφεραν αμέσως στο γειτονικό νοσοκομείο, όπου πήγε και η συγκλονισμένη κυρία Βασκάνσκι θέλοντας να μάθει τα νέα για τις δύο άτυχες γυναίκες.
Η 25χρονη Ντενίζ Νταρβάλ -αυτό ήταν το όνομα της άτυχης νέας- ήταν εγκεφαλικά νεκρή, όπως και η μητέρα της, αλλά η καρδιά της παρέμενε γερή και μπορούσε να μεταμοσχευθεί στον αγωνιώντα Λιθουανό. Μεγάλος ευεργέτης της οικογένειας Βασκάνσκι ήταν ο τραγικός πατέρας και σύζυγος Έντουαρντ Νταρβάλ, ο οποίος πήρε τη γενναία απόφαση να δωρίσει την καρδιά του κλινικά νεκρού παιδιού του ενώ αυτή χτυπούσε ακόμη.
“Αν δεν υπάρχει ελπίδα για την κόρη μου“, είπε στους γιατρούς ο Νταρβάλ, “ας σώσουμε έναν άνθρωπο“. Και για την ακρίβεια, δύο ανθρώπους: εκτός από τον Βασκάνσκι και ένας 11χρονος μαύρος που έπασχε από βαρύτατη πάθηση των νεφρών, ευεργετήθηκε από τα υγιή όργανα της άτυχης νεαρής λευκής.
Σε τέτοιες ώρες, ακόμη και η Νότια Αφρική μπόρεσε να αφήσει για λίγο στην άκρη τις φυλετικές προκαταλήψεις.
+2
Η ιστορική εγχείρηση άρχισε στη 1 μετά τα μεσάνυχτα από εικοσαμελή ομάδα γιατρών και νοσηλευτών, της οποίας προΐστατο ο ίδιος ο Μπάρναρντ, που έκανε προσωπικά τη μεταμόσχευση.
Στην αρχή, η καινούργια καρδιά είχε πρόβλημα προσαρμογής στο νέο σώμα που τη φιλοξενούσε και οι γιατροί “έχασαν” για λίγα δευτερόλεπτα τον Βασκάνσκι.
Γρήγορα όμως ο ασθενής τους επανήλθε στη ζωή και τελικά οι παλμοί της γυναικείας του, πλέον, καρδιάς ξαναβρέθηκαν σε ικανοποιητικά επίπεδα.
Έπειτα από πέντε ώρες υπερέντασης και αγωνίας, χαράματα της Κυριακής, 3 Δεκεμβρίου, ένας κατάκοπος Μπάρναρντ δέχθηκε το θερμό (αλλά “αποστειρωμένο”, όπως είπε αστειευόμενος ο ίδιος σε συνέντευξη Τύπου) φιλί της προϊσταμένης. Η πρώτη φάση της τιτάνιας αυτής προσπάθειας στέφθηκε με επιτυχία.
Απέμενε η πιο δύσκολη, η μετεγχειρητική. Η ιατρική κοινότητα, πριν και μετά την εγχείρηση, ήταν διχασμένη ανάμεσα σε εκείνους που μιλούσαν με ενθουσιασμό για τους νέους δρόμους που άνοιξε ο τολμηρός Νοτιοαφρικανός κι εκείνους που θεωρούσαν εντελώς ανώριμο το εγχείρημα και στηλίτευσαν τη χρησιμοποίηση ασθενών ως πειραματόζωων.
Πάντως, τα πρώτα νέα ήταν καλά: ο Βασκάνσκι ξύπνησε στο θάλαμο εντατικής θεραπείας και τα πρώτα του λόγια ήταν:
– Νιώθω περίφημα… Τί έγινε; Γιατρέ, μου υποσχεθήκατε μια νέα καρδιά!
– Την έχετε, κύριε Βασκάνσκι, του απάντησε ο γιατρός που τον παρακολουθούσε εκείνη την ώρα, ενώ η Άννα Βασκάνσκι ξέσπασε σε λυγμούς στην αγκαλιά του Έντουαρντ Νταρβάλ.
Δύο μέρες αργότερα, στις 5 Δεκεμβρίου, ο Βασκάνσκι πήρε για πρώτη φορά πρόγευμα στο κρεβάτι του. Ευδιάθετος, πείραζε τις νοσοκόμες και διακωμωδούσε την κατάστασή του λέγοντας: “Είμαι ο νέος Φρανκενστάιν“.
Τα καλά νέα, μεγεθυμένα από τα μέσα ενημέρωσης, έκαναν το γύρο του κόσμου και η αισιοδοξία κατέλαβε τους καρδιοπαθείς που έσπευσαν να δηλώσουν εθελοντές για μεταμόσχευση.
Αλλά τα πράγματα δεν ήταν τόσο απλά. Από την πρώτη στιγμή, ο Κρίστιαν Μπάρναρντ ήταν πολύ προσεκτικός απέναντι στους δημοσιογράφους: “Η κατάσταση του ασθενούς είναι φυσιολογική, αλλά αυτή τη στιγμή είναι αδύνατον να εκτιμήσουμε αν οι προσπάθειές μας στεφθούν τελικά με επιτυχία“.
Στις 6 Δεκεμβρίου μία άλλη ιατρική ομάδα υπό τον Αμερικανό δρα Κάντροβις επιχείρησε χωρίς επιτυχία μία δεύτερη μεταμόσχευση καρδιάς στο Μπρούκλιν. Αυτή τη φορά ο λήπτης ήταν ένα βρέφος 18 ημερών, το οποίο πέθανε μόλις εξήμισι ώρες μετά την επέμβαση. Την επομένη, 7 Δεκεμβρίου, εμφανίστηκαν οι πρώτες αρρυθμίες και στον Βασκάνσκι.
Δύο ημέρες αργότερα, στις 9 Δεκεμβρίου, οι γιατροί σήμαναν συναγερμό, καθώς εμφανίστηκαν αντισώματα, ένδειξη ότι ο οργανισμός πήγαινε να αποβάλει το ξένο μόσχευμα.
Επιστράτευσαν ό,τι πιο προηγμένο διέθετε η νοτιοαφρικανική και παγκόσμια επιστήμη για να πολεμήσουν τον “εχθρό”, συμπεριλαμβανομένης και βόμβας ραδιενεργού κοβαλτίου.
Ο Βασκάνσκι ξαναμπήκε στο οξυγόνο για να μην κουράζεται.
Στις 10 Δεκεμβρίου ο Βασκάνσκι έδειχνε να ξεπερνάει την κρίση και στις 11 Δεκεμβρίου ήταν αρκετά γερός ώστε να τον βγάλουν από τον θάλαμο εντατικής θεραπείας.
Στις 14 Δεκεμβρίου έκανε την πρώτη του βόλτα μέσα στο δωμάτιο και την επόμενη μέρα εντυπωσίασε την κοινή γνήμη δίνοντας συνέντευξη στο ραδιοσταθμό του Κέιπ Τάουν όπου εξέφρασε την υπερηφάνειά του που συμμετείχε με τον τρόπο του σε ένα έπος της επιστήμης και έστειλε μήνυμα ελπίδας σε εκατομμύρια καρδιοπαθείς σε όλο τον κόσμο.
Ήταν τα τελευταία καλά νέα από τον Βασκάνσκι.
Στις 16 Δεκεμβρίου, οι γιατροί ανακάλυψαν μία σκιά στον αριστερό πνεύμονα. Σύντομα διαπιστώθηκε ότι πρόκειται για λοίμωξη του αναπνευστικού.
Ο Βασκάνσκι ξαναμπήκε στην εντατική.
Το κοβάλτιο, που αποδεκάτισε τα απειλητικά αντισώματα, είχε ως παρενέργεια να εξασθενίσει το ανοσοποιητικό του σύστημα, καθιστώντας τον οργανισμό του ευάλωτο σε λοιμώξεις.
Οι γιατροί επιστράτευσαν μεγάλες δόσεις πενικιλίνης, αλλά, όπως ανακοίνωσε ο Μπάρναρντ στις 17 Δεκεμβρίου, η αντίδραση του ασθενούς δεν ήταν η αναμενόμενη. Μία πρόσκαιρη βελτίωση της κατάστασής του, το πρωί της 20ης Δεκεμβρίου, γέννησε κάποιες μάταιες ελπίδες.
Ήταν απλώς η τελευταία αναλαμπή.
Τη νύχτα η επιδείνωση ήταν ραγδαία.
Ο Βασκάνσκι έχασε την άνιση μάχη με το θάνατο στις 21 Δεκεμβρίου, από πνευμονικό οίδημα. Η ειρωνεία της τύχης ήταν ότι ως την τελευταία στιγμή η καρδιά της 25χρονης ευεργέτιδάς του χτυπούσε κανονικά.
Συντετριμμένος, ο Έντουαρντ Νταρβάλ ένιωσε ότι έχασε για δεύτερη φορά την κόρη του και δήλωσε: “Νιώθω εντελώς άδειος. Μετά την εγχείρηση, ζούσε τουλάχιστον ένα κομμάτι της κόρης μου μέσα του.
Τώρα είναι ολοκληρωτικά νεκρή“.
Ωστόσο, λίγα χιλιόμετρα πιο μακριά, ο 11χρονος Τζόναθαν ζούσε εκτός κινδύνου με τα νεφρά της Ντενίζ.
Ανήμερα τα Χριστούγεννα, χιλιάδες ανώνυμοι Νοτιοαφρικανοί, λευκοί και μαύροι, κατέκλυσαν το φτωχικό σπίτι της οικογένειας Νταρβάλ με ευγνωμοσύνη και στοργή, σε μία από τις πιο συγκλονιστικές στιγμές της χώρας.
Μπορεί ο Λούις Βασκάνσκι να επέζησε για 18 ημέρες, αλλά έκτοτε κάθε εγχείρηση του Μπάρναρντ έδινε στους ασθενείς και περισσότερη ζωή.
Ο Νταρκ βαν Ζιλ ήταν ο ασθενής του Μπάρναρντ που έσπασε το ρεκόρ επιβίωσης και έπειτα από 23 χρόνια ζωής με μόσχευμα καρδιάς πέθανε το 1996 από διαβήτη, που δεν συνδεόταν με την επέμβαση.
Διαβάστε: Ήξερες ότι : Ένας άγιος ιατρός πρωτοπόρησε στην αναισθησία