Οι αγχώδεις διαταραχές είναι μια ομάδα ψυχικών διαταραχών, που χαρακτηρίζονται από συναισθήματα αγωνίας και πανικού.
Το άγχος είναι μια ανησυχία για τα γεγονότα που επρόκειτο να συμβούν στο μέλλον, ενώ ο φόβος είναι μια αντίδραση στα τρέχοντα γεγονότα.
Αυτά τα συναισθήματα μπορεί να προκαλέσουν έντονα σωματικά συμπτώματα, όπως είναι η ταχυπαλμία, η εφίδρωση και η αστάθεια.
Το προσβεβλημένο άτομο ενδέχεται να αποφεύγει καταστάσεις ή αντικείμενα, καθοδηγούμενο από την αγωνία του, με αποτέλεσμα η επαγγελματική, οικογενειακή και κοινωνική του ζωή να διαταράσσονται σε σημαντικό βαθμό.
Οι γυναίκες προσβάλλονται περίπου δύο φορές πιο συχνά από ό,τι οι άνδρες, ενώ τα συμπτώματα εκδηλώνονται συνήθως πριν από την ηλικία των 25 ετών και φθίνουν με την πάροδο της ηλικίας.
Η διαταραχή πανικού, η κοινωνική αγχώδης διαταραχή και οι ειδικές φοβίες είναι οι πιο διαδεδομένες κατηγορίες αγχωδών διαταραχών παγκοσμίως. Στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα δεδομένα, που εκδόθηκαν από την Ελληνική Στατιστική Αρχή (2014), το 7,6% του πληθυσμού πάσχει από αγχώδεις διαταραχές.
Η αιτιολογία των διαταραχών άγχους είναι ένας συνδυασμός γενετικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Βασικοί παράγοντες κινδύνου είναι η παιδική κακοποίηση, η παρουσία ψυχικών διαταραχών στο οικογενειακό ιστορικό, καθώς και η φτώχεια.
Πιο συγκεκριμένα, οι αγχώδεις διαταραχές μπορούν να προκύψουν ως απάντηση σε πιεστικές συνθήκες της ζωής, όπως είναι οι οικονομικές ανησυχίες, η χρόνια σωματική νόσος, το πένθος ή το διαζύγιο.
Επίσης, το άγχος είναι αρκετά διαδεδομένο μεταξύ των εφήβων και των νεαρών ενηλίκων, επειδή αυτές οι ηλικιακές ομάδες, βιώνουν συνεχιζόμενες τάσεις κοινωνικής αλληλεπίδρασης και σύγκρισης.
Στην επιστημονική βιβλιογραφία, η υπερβολική κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ και βενζοδιαζεπινών έχει συσχετιστεί με την ανάπτυξη και την επιδείνωση των συμπτωμάτων άγχους και των κρίσεων πανικού.
Επιπρόσθετα, αξίζει να σημειωθεί, ότι οι αγχώδεις διαταραχές μπορούν να προκύψουν ως αποτέλεσμα των παρενεργειών μίας ενδοκρινικής ασθένειας, που προκαλεί υπερκινητικότητα του νευρικού συστήματος, όπως είναι ο υπερθυρεοειδισμός.
Είδη και συμπτώματα
Διαταραχή άγχους αποχωρισμού: Πρόκειται για το υπερβολικό συναίσθημα άγχους και ανησυχίας (πανικός), που νιώθει κάποιος, όταν απομακρύνεται από ένα συγκεκριμένο πρόσωπο ή τόπο.
Το άγχος του αποχωρισμού είναι φυσιολογικό, όταν εκδηλώνεται έως ένα βαθμό από τα βρέφη ή από τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, που απομακρύνονται από τους φροντιστές τους, αλλά θα πρέπει να μειώνεται με την πάροδο της ηλικίας.
Περίπου το 7% των ενηλίκων και το 4% των παιδιών ανά τον κόσμο εμφανίζουν αυτή τη διαταραχή.
Επιλεκτική αλαλία: Η επιλεκτική αλαλία είναι μια διαταραχή, κατά την οποία ένα άτομο δεν εκφέρει την άποψη του μπροστά σε συγκεκριμένες καταστάσεις ή σε συγκεκριμένα άτομα (ακόμα και όταν αυτά που λέγονται το προσβάλλουν ή το ταπεινώνουν), παρά το γεγονός ότι έχει τη δυνατότητα να το κάνει.
Η διαταραχή αυτή, συνήθως συνυπάρχει με την υπερβολική συστολή και το κοινωνικό άγχος, ενώ περίπου το 1% των ανθρώπων παγκοσμίως αναμένεται να επηρεαστούν από αυτή, κάποια στιγμή στη ζωή τους.
Ειδική φοβία (αίμα, ενέσεις και μεταγγίσεις, τραύμα, ιατρική περίθαλψη): Οι ειδικές φοβίες αποτελούν τη μεγαλύτερη ενιαία κατηγορία αγχωδών διαταραχών.
Πρόκειται για το συναίσθημα του πανικού, που κατακλύζει το άτομο, όταν έρχεται αντιμέτωπο με ένα συγκεκριμένο ερέθισμα ή κατάσταση. Υπολογίζεται ότι περίπου το 5-12% του πληθυσμού παγκοσμίως πάσχει από αυτή τη διαταραχή.
Κοινωνική αγχώδης διαταραχή (κοινωνική φοβία): Πρόκειται για τον επίμονο φόβο του ατόμου μήπως δεχθεί κριτική, ταπεινωθεί ή νιώσει αμηχανία μπροστά σε μία δημόσια κοινωνική αλληλεπίδραση.
Αυτός ο φόβος, μπορεί να είναι εστιασμένος (π.χ., δημόσια ομιλία) ή να γενικεύεται σε όλες τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις του ατόμου (π.χ., καφετέρια, μετρό). Συνήθως, η κοινωνική φοβία συνοδεύεται και από έντονα σωματικά συμπτώματα (π.β., κοκκίνισμα, εφίδρωση, δυσκολία στην άρθρωση).
Διαταραχή πανικού: Κατά τη διάρκεια αυτής της διαταραχής, το άτομο βιώνει απροειδοποίητα επαναλαμβανόμενα επεισόδια έντονου τρόμου και ανησυχίας, που συνήθως συνοδεύονται και από σωματικά συμπτώματα (π.β., τρέμουλο, σύγχυση της σκέψης, ζαλάδα, ναυτία, δυσκολία στην αναπνοή).
Η διάρκεια τους κυμαίνεται από μερικά λεπτά έως αρκετές ώρες. Ο φόβος της επανάληψης τους, πολλές φορές κάνει το άτομο να αποφεύγει τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και να αναπτύσσει κοινωνική φοβία ή και αγοραφοβία.
Αγοραφοβία: Η αγοραφοβία συμβολίζει την ανάγκη του ατόμου να γνωρίζει, ότι διαθέτει ένα δρόμο διαφυγής ή ότι μπορεί να αναζητήσει τη βοήθεια κάποιου για να σωθεί, κυρίως όταν βρίσκεται στο εσωτερικό κλειστών χώρων. Η αγοραφοβία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την διαταραχή πανικού.
Ένα κοινό σύμπτωμα, είναι η ανάγκη του ατόμου να εντοπίζει μία πόρτα ή κάποια άλλη πιθανή οδό διαφυγής οπουδήποτε και αν βρίσκεται.
Γενικευμένη αγχώδης διαταραχή: Πρόκειται για μία μακροχρόνια αίσθηση γενικευμένης ανησυχίας, που δεν μπορεί να αποδοθεί σε κάποιο συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση.
Συνήθως, συνοδεύεται από τρία ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα: έντονη ανησυχία, κόπωση, προβλήματα συγκέντρωσης, ευερεθιστότητα, ένταση στους μύες και διαταραχές στον ύπνο.
Αγχώδης διαταραχή αποδιδόμενη στη χρήση φαρμάκων / ουσιών.
Αγχώδης διαταραχή οφειλόμενη σε άλλη Ιατρική Κατάσταση.
Άλλες κατηγορίες προσδιοριζόμενων αγχωδών διαταραχών.
Απροσδιόριστη αγχώδης διαταραχή.
Για να διαγνωστεί ένα άτομο με μία αγχώδη φοβική διαταραχή θα πρέπει να βιώνει επαναλαμβανόμενα συμπτώματα στρες και φόβου, σχετικά με ένα συγκεκριμένο ερέθισμα ή μία κατάσταση, για τουλάχιστον έξι μήνες, και το γεγονός αυτό, να επηρεάζει σε πολύ σημαντικό βαθμό την καθημερινή του λειτουργικότητα.
Σε κάθε περίπτωση, η διάγνωση μιας διαταραχής άγχους προϋποθέτει τον αποκλεισμό μίας συγκεκριμένης οργανικής αιτιολογίας.
Επίσης, πολλά φάρμακα μπορούν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν το άγχος (π.β., καφεΐνη, καπνός, κοκαΐνη και αμφεταμίνες).
Τέλος, οι αγχώδεις διαταραχές εμφανίζουν υψηλή συννοσηρότητα με ορισμένες διακριτές ψυχικές διαταραχές, όπως είναι η μείζον καταθλιπτική διαταραχή, οι διαταραχές προσωπικότητας και η διαταραχή χρήσης ουσιών.
*Δρ Θάνος Ασκητής,IΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΨΥΧΙΚΗΣ ΚΑΙ ΣΕΞΟΥΑΛΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ
Συμβουλευτική γραμμή επικοινωνίας 77 77 28 77