Μια απαγωγή αποτελεί ένα ψυχοτραυματικό γεγονός, ειδικά όταν ο απαχθέντας είναι ένα μικρό παιδάκι μόλις 4 ετών όπως η Marie Eleni Grimsrud την οποία άρπαξαν το πρωί της Πέμπτης, μπροστά στα μάτια της μητέρας της, δύο κουκουλοφόροι έξω από το νηπιαγωγείο της παραδίδοντάς την στη συνέχεια στον πατέρα της.
Σε συνέντευξή της στο Ρεπόρτερ η Ψυχολόγος Σχολικής-Εξελικτικής κατεύθυνσης Δρ Αριστονίκη Θεοδοσιου-Τρυφωνίδου και στην Άντρη Κούννου, με αφορμή το περιστατικό αυτό αλλά και άλλες είκοσι εννέα υποθέσεις αρπαγής, κατακράτησης, απαγωγής και κλοπής ανήλικων παιδιών που έχουν καταγραφεί το 2016 στην Κύπρο, εξηγεί ποιες επιπτώσεις μπορεί να επιφέρει στη ζωή ενός παιδιού ένα τόσο δυσάρεστο γεγονός.
Oι συχνές απαγωγές παιδιών γονέων νυμφευμένων με υπηκόους τρίτων χωρών έχουν αυξηθεί στην Κύπρο. Με αφορμή και το πρόσφατο περιστατικό της απαγωγής της 4χρονης Marie, ποιές επιπτώσεις μπορεί να έχει σε βάρος των παιδιών ο εξαναγκασμός τους να ζήσουν μακριά από τη μητέρα ή τον πατέρα τους;
Τα συναισθήματα των ανηλίκων θυμάτων απαγωγής είναι τραυματικά ιδιαίτερα για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας. Κατά τη διάρκεια της απαγωγής, υπάρχει ενδεχομένως ένας έντονος φόβος γι’ αυτό που συμβαίνει, καθότι είναι κάτι άγνωστο για το παιδί.
Στην προκειμένη περίπτωση, σύμφωνα με τα δημοσιεύματα καθότι δεν γνωρίζω το παιδί ή την οικογένεια του, το κοριτσάκι απήχθη από κουκουλοφόρους και αυτό και μόνο ως γεγονός επιφέρει μια μεγάλη αγωνία, ανασφάλεια και έντονο άγχος.
Αυτό το παιδί αν έχει να δει τον πατέρα του από την ηλικία των 2,5 ετών είναι πολύ πιθανόν να μην έχει μνήμες από τον πατέρα του και το γονεϊκό πρόσωπο αναφοράς του να ήταν η μητέρα που μετά από αυτό τον τρόπο υφαρπαγής του παιδιού διασαλεύτηκε η σταθερότητα, η ασφάλεια.
Ποιες επιπτώσεις πιστεύετε ότι θα έχει στη ψυχολογία της μικρής η βίαιη αρπαγή της από αγνώστους που την οδήγησαν στον πατέρα της;
Από έρευνες που έχουν γίνει σε παρόμοια περιστατικά φαίνεται πως τα παιδιά που έχουν πέσει θύματα απαγωγής έχουν άγχος και αγωνία, βλέπουν εφιάλτες, προσκολλώνται στους γονείς και εμφανίζουν συμπτώματα απώθησης και κατάθλιψης, τα οποία δεν είμαστε σε θέση να πούμε τη διάρκεια και την ένταση τους καθότι για κάθε άτομο ανάλογα με την ηλικία που είχε όταν έγινε η απαγωγή, τη σχέση με τους γονείς του, τον τρόπο, την διάρκεια κ.ά θα έχει και τις ανάλογες αντιδράσεις.
Κάποια παιδιά μπορεί να εκδηλωθούν μεγαλώνοντας. Κάποια παιδιά μετά που βιώσαν το τραυματικό συμβάν της απαγωγής εκδήλωσαν συναισθήματα σκληρότητας, δηλαδή δεν μπορεί ή δυσκολεύεται να εκφράσει τα συναισθήματα του, δεν ανοίγεται και έχει έντονη εσωστρέφεια καθότι έχει πληγωθεί βαθύτατα.
Η απαγωγή αποτελεί ένα ψυχοτραυματικό γεγονός για τον απαχθέντα.
Ιδιαίτερα για ένα παιδί προσχολικής ηλικίας είναι πολύ τραυματικό και μόνο ως συμβαν.
Συμφωνα με διεθνείς μελέτες η απαγωγή όπως και άλλα τραυματικά συμβάντα είναι ικανά να δημιουργήσουν έντονο στρες, φόβο, τρόμο, αίσθημα αβοηθησίας και σωματικές αντιδράσεις στο στρες, όπως ταχυκαρδία, τινάγματα από φόβο, στομαχικές διαταραχές, ζαλάδες κ.λπ.
Οι συνέπειές τους δεν υποχωρούν με τη λήξη τους.
Αντίθετα, τα τραυματικά γεγονότα αποτελούν βαθιά βιώματα που αλλάζουν τον τρόπο με τον οποίο τα παιδιά (ιδιαίτερα τα μικρά παιδιά) αντιλαμβάνονται το περιβάλλον τους.
Η εμπιστοσύνη των παιδιών τόσο στον εαυτό τους όσο και για τον κόσμο γύρω τους διαταράσσεται έντονα όπως και το αίσθημα της ασφάλειας, της σιγουριάς, της διαπροσωπικής ζωής και της προσωπικής ακεραιότητας.
Είκοσι εννέα υποθέσεις αρπαγής, κατακράτησης, απαγωγής και κλοπής ανήλικων παιδιών έχουν καταγραφεί το 2016 σύμφωνα με επίσημα στοιχεία. Aπό ποια ηλικία το παιδί αρχίζει να έχει μνήμες από περιστατικά που μπορούν να τραυματίσουν το ψυχισμό του;
Από 2.5 ετών και πάνω τα παιδιά μιλάνε γι'αυτά που θυμούνται από κει και πέρα εξαρτάται και από άλλους παραγοντες για το αν θυμούνται τα παιδιά κατι ή όχι. Πολλές φορές θυμούνται γεγονότα από τις περιγραφές τρίτων ή θυμούνται το πως τους έκανε βιωματικά να νιώσουνε ένα τραυματικό συμβάν.
Πολλά παιδιά μετά την έκθεσή τους σε τραυματικές εμπειρίες υποφέρουν από μια ομάδα συνεχιζόμενων και χαρακτηριστικών συμπτωμάτων, που είναι γνωστά ως διαταραχή μετά από τραυματικό στρες.
Tα συμπτώματα συνήθως ξεκινούν μέσα στους τρεις πρώτους μήνες μετά το τραυματικό γεγονός, είναι όμως δυνατόν η εμφάνισή τους να καθυστερήσει για μήνες ή για χρόνια.
Η εκδήλωση των συμπτωμάτων είναι ανάλογη με το αναπτυξιακό επίπεδο του κάθε παιδιού.
Υπάρχουν τρία είδη χαρακτηριστικών συμπτωμάτων:
(1) Το παιδί «επαναβιώνει» το τραυματικό γεγονός με εικόνες, σκέψεις, όνειρα, εφιάλτες. Στα μικρά παιδιά συχνά παρατηρείται επαναλαμβανόμενο παιχνίδι με στοιχεία από το τραυματικό γεγονός.
(2) Το παιδί αποφεύγει επίμονα ανθρώπους, τόπους, δραστηριότητες και συζητήσεις που συνδέονται με το τραύμα. Δεν αντλεί πλέον ευχαρίστηση από προηγουμένως ευχάριστες δραστηριότητες και απομονώνεται κοινωνικά.
(3) Εμφανίζει συμπτώματα σωματικής διέγερσης και αντιδρά σε οποιοδήποτε ερέθισμα σαν να υπάρχει ακόμα κίνδυνος.
Το παιδί λοιπόν βρίσκεται σε μία μόνιμη κατάσταση εγρήγορσης, τινάζεται με το παραμικρό, θυμώνει συχνά, δυσκολεύεται να αποκοιμηθεί ή να συνεχίσει τον ύπνο του, έχει δυσκολία συγκέντρωσης και προσοχής, η οποία παρεμποδίζει τη λειτουργικότητά του στο σχολείο, προκαλώντας πτώση στη σχολική του επίδοση.
Ιδιαίτερα τα παιδιά προσχολικής ηλικίας ενδείκνυται να εκδηλώνουν γενικευμένα αγχώδη συμπτώματα (άγχος αποχωρισμού, άγχος για ξένα πρόσωπα, φοβίες για τέρατα ή ζώα), αποφυγή καταστάσεων που έχουν μία φανερή σύνδεση με το τραυματικό γεγονός, διαταραχές ύπνου (εφιάλτες, αφυπνίσεις), εμφάνιση νέων φόβων και επιθετική συμπεριφορά.
Τα παιδιά που έχουν βιώσει σκηνικά βίας, έντονες διαμάχες ανάμεσα στους γονείς και βίαιη διεκδίκηση μπορούν να συνεχίσουν μια φυσιολογική ζωή;
Τα παιδιά επιβαρύνονται επιπλέον από την επίδραση του τραύματος στους γονείς τους που οδηγεί συχνά σε ενδοοικογενειακές συγκρούσεις, την επίδραση ενδεχομένως στους δασκάλους, τις δύσκολες συνθήκες διαβίωσης που μπορεί να έχουν όταν συμβιώνουν με τον απαγωγέα τους.
Επίσης σε τέτοιες περιπτώσεις όπως το περιστατικο της επικαιρότητας ελλοχεύει και η γονεική αποξένωση η οποία ως συνθήκη είναι επίσης τραυματική.
Ακόμη είναι τραυματικο για το παιδί προσχολικής ηλικίας το γεγονός ότι θα μείνει μακριά από το πρόσωπο που είχε την φροντίδα και την φύλαξη του.
Λόγω της ηλικίας του είναι δύσκολο να αντιληφθεί το τι ακριβώς έγινε.Αυτό θα επιφέρει σύγχυση και η σύγχυση ανασφάλεια.
Οι συμπεριφορές των ενηλίκων που κατηγορούν τον «άλλο γονιό» μπερδεύουν τα παιδιά.
Στην ουσία κλονίζεται ο ασφαλής δεσμός παιδιού-γονιού με αποτέλεσμα το παιδί να αναπτύσσει να δυσπροσάρμοστες συναισθηματικές συμπεριφορές και έντονες αντιδράσεις. Η απομόνωση του παιδιού από τον γονιό είναι μια στρατηγική που βοηθάει την επίτευξη του στόχου.
Μπαίνει η ιδέα στα παιδιά ότι πρέπει να προστατευθούν από τον ένα γονιό τους και ότι ο άλλος γονέας είναι σε θέση ισχύος να το κανει αυτο.
Είναι πραγματικά πολύ τραγικό οι ενήλικες να τραυματίζουν τα παιδιά τους συθέμελα καταφεύγοντας σε τακτικές τόσο βίαιες και κακοποιητικές προκειμένου να επιδείξουν τη δύναμη τους ή άλλες τους ανάγκες.